Fa'ata'ita'iga UN Academy

Fono Tele 

O le a le Model UN? 

Fa'ata'ita'iga UN o se fa'ata'ita'iga a Malo Aufaatasi. O se tamaititi aoga, e masani ona taʻua o a suitulaga, ua tofia i se atunuu e fai ma sui. E tusa lava po o le a le talitonuga po o tulaga faatauaina a se tamaititi aoga, e tatau ona latou tausisia le tulaga o lo latou atunuu o se sui o lena atunuu. 

A Fa'ata'ita'iga fono a UN o se fa'alavelave lea e galulue ai tamaiti a'oga o ni sui usufono, i le fa'atinoina o matafaioi a latou atunu'u tofia. O se konafesi o le fa'ai'uga lea o le fa'afiafiaga atoa, e masani ona talimalo ai a'oga maualuluga po'o iunivesite. O nisi o faʻataʻitaʻiga o fonotaga a le UN Model UN Harvard Model UN, Chicago International Model UN, ma Saint Ignatius Model UN. 

I totonu o se konafesi, e faia ai komiti. A komiti o se vaega o sui usufono o lo'o potopoto fa'atasi e talanoaina ma foia se autu po'o se ituaiga o mataupu. O lenei ta'iala e aofia ai komiti Fono Tele, lea e avea ma ituaiga komiti masani mo le UN Model. E fautuaina tagata amata e amata i le Fono Tele. O nisi o faʻataʻitaʻiga masani a komiti o le Fono Tele o le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi (talanoaina mataupu tau le soifua maloloina o le lalolagi) ma le United Nations Children's Fund (e taulaʻi i aia tatau ma le manuia o tamaiti). 

I le avea ai o se sui o le komiti, o le a talanoaina e le tamaititi le tulaga o lo latou atunuu i se mataupu, felafolafoaiga ma isi sui usufono, faia soʻotaga ma sui usufono e tutusa o latou tulaga, ma faia ni fofo i le faafitauli o loʻo talanoaina. 

O komiti o le Fono Tele e mafai ona vaevaeina i ni vaega eseese se fa, o ia mea taitasi o le a faʻamatalaina auiliili i lalo: 

1. Sauniuniga 

2. Le Fono Fa'atonu 

3. Le Aukuso Le'o Fa'atonu 

4. Tulaga ma Palota

Sauniuniga 

E taua tele le sau sauniuni i fa'ata'ita'iga fonotaga a UN. O le laasaga muamua e sauniuni ai mo se fonotaga a le UN Model e aofia ai suʻesuʻega. E masani ona su'esu'e e sui usufono le tala'aga o lo latou atunuu, malo, faiga faavae, ma tulaga faatauaina. E lē gata i lea, ua faalaeiauina sui usufono e suʻesuʻe mataupu ua tofia i la latou komiti. E masani lava, o le komiti o le ai ai 2 autu, ae o le numera o autu e mafai ona eseese i le konafesi. 

O se amataga lelei mo suʻesuʻega o le taiala i tua, lea e saunia e le upegatafa'ilagi a se konafesi. O nisi o punaoa suʻesuʻega taua o loʻo i lalo. 

Meafaigaluega Su'esu'e Lautele: 

UN.org 

Le Faletusi Faatekinolosi a Malo Aufaatasi 

O le Aoina o Feagaiga a Malo Aufaatasi 

Tala Fou a Malo Aufaatasi 

Fa'amatalaga Fa'apitoa a le Atunu'u: 

CIA World Factbook 

Misiona Tumau i Malo Aufaatasi 

■ Upega Tafa'ilagi a le Amapasa 

Tala Fou ma mea o lo'o tutupu i le taimi nei: 

Tala'aga a le Atunuu BBC 

Al Jazeera 

Reuters 

Le Economist 

O Atalani 

Faiga Fa'avae ma Su'esu'ega Tau A'oa'oga: 

Mataituina Aia Tatau a Tagata 

Amnesty International 

Fono a le Va i Fafo 

Brookings Institution 

Fale o Chatham 

Fa'auigaga a Carnegie 

O le tele o konafesi e manaʻomia ai sui usufono e tuʻuina atu a latou suʻesuʻega / sauniuniga i le tulaga o le a pepa tulaga (e lauiloa foi o le a pepa paepae), o se tala puupuu e faamanino ai le tulaga o le sui usufono (o se sui o lo latou atunuu), e faʻaalia ai suʻesuʻega ma malamalama i le mataupu, faʻaalia ni fofo talafeagai e fetaui ma le tulaga o le sui usufono, ma fesoasoani e taʻitaʻia talanoaga i le taimi o le konafesi. O le pepa o tofiga o se auala sili lea e faʻamautinoa ai o loʻo saunia se sui mo le komiti ma e lava lona malamalama i tua. E tatau ona tusia se pepa tulaga e tasi mo autu taitasi. 

E tatau i se sui usufono ona aumai uma a latou meafaitino i luga o se masini patino (e pei o se laulau po o se komepiuta), se pepa o lo o lolomiina, faamatalaga o suesuega, peni, pepa, pepa pipii, ma vai. Ua fautuaina sui usufono e aua ne'i fa'aogaina masini e tu'uina atu e a'oga ona e ono tula'i mai ai fa'afitauli i le fa'asoaina o pepa i luga ole laiga ma isi sui i le taimi o le komiti. Ole la'ei masani mo se Fonotaga Fa'ata'ita'i a le UN o le Western Business Attire. 

Le Fono Fa'atonu 

E amata se konafesi i le valaau ta'avale, lea e faamautu ai le auai o sui usufono ma fuafua pe korama ua feiloai. O le korama o le numera masani o sui usufono e manaʻomia e faia se fonotaga a le komiti. Pe a valaau le igoa o lo latou atunuu, e mafai e sui usufono ona tali mai i le "i ai nei" po o le "i ai nei ma palota". Afai e filifili se sui usufono e tali atu ma le "i ai", e mafai ona latou aloese mai le palota mulimuli ane i le komiti, e mafai ai ona sili atu le fetuutuunai. Afai e filifili se sui usufono e tali atu i le "i ai ma le palota", e le mafai ona latou aloese mai le palota mulimuli ane i le komiti, e faʻaalia ai se tautinoga mausali i le faia o se tulaga manino i mataupu taʻitasi e talanoaina. E fa'amalosia sui fou e tali atu i le "i ai nei" ona o le fetu'una'i o le tali mai. 

A fa'atonu le fono ose faiga fa'atulagaina o felafolafoaiga e fa'aogaina e fa'atatau i le talanoaga i se tasi o mataupu fa'apitoa i totonu o se fa'atalanoaga lautele. I le taimi o lenei fono, e faia ai e sui usufono ni lauga e uiga i le mataupu autu, e mafai ai e le komiti atoa ona fausia se malamalama i tulaga tulaga ese o sui usufono taitasi ma saili ni paaga talafeagai. O le vaega muamua o se komiti e masani lava felafolafoaiga aloaia, lea e talanoaina ai e sui usufono taitasi mataupu autu, faiga faavae a le atunuu, ma o latou tulaga. O nisi o vaega taua o se fono fa'apitoa e: 

1. Fa'atatau i le autu: fa'ataga sui usufono e fa'ato'a loloto i se mataupu e tasi 

2. Fa'afoe e le aso (le tagata po'o le vaega o tagata o lo'o fa'atautaia le komiti) ia fa'amautinoa le fa'atonuga ma le fa'atulafonoina. O nisi o tiute o le fono e aofia ai le puleaina o le korama, faatonutonuina o talanoaga, faailoaina o failauga, faia o le valaau mulimuli i taualumaga, taimi lauga, taialaina o felafolafoaiga, vaavaaia o palota, ma le filifilia o faailoga. 

3. Fautuaina e sui usufono: Soo se sui usufono e mafai lafo (ia talosagaina se komiti e faia se gaioiga patino) mo se fono faʻapitoa e ala i le faʻamalamalamaina o le autu, le aofaʻi o le taimi, ma le taimi e tautala ai. Mo se fa'ata'ita'iga, afai e fa'apea mai se sui usufono, "Lafo mo le 9-minute fa'afoe le fono fa'atasi ma le 45-lua le taimi e tautala ai i se fa'atupega e mafai ona fa'afetaui ai le tau," fa'ato'a fa'ato'a fa'ato'a fa'atūina e i latou se fa'aupuga fa'atasi ai ma se autu e mafai ona fa'atupe ai le suiga o le tau. E 9 minute le umi o le latou fono fautuaina ma e 45 sekone e lauga ai sui usufono taitasi. E taua le maitauina o lafo e faatoa talosagaina pe a uma le fono talu ai (se'i vagana ua tolopoina le fono o loo iai nei). O lafo uma e mafai ona lisiina i lalo o le "Miscellaneous" ulutala o lenei ta'iala. 

A maea loa ona tuuina mai ni nai mau, ona palota loa lea o le komiti poo le a le mau e fia pasia. O le lafo muamua e maua a faigofie tele o palota (sili atu ma le afa o palota) o le a pasia ma o le a amata ai le fono fa'afoe sa fa'atula'ia. Afai e leai se lafo e maua se vaega to'atele, e faia e sui usufono ni lafo fou ma toe faia le faiga palota se'ia maua e se tasi se vaega to'atele. 

I le amataga o se fono fa'apitoa, o le a filifilia e le dais a lisi o failauga, o le lisi lea o sui usufono o le a saunoa i le taimi o le fono faafoe. E mafai e le sui usufono na talo mo le fono fa'afoe o lo'o iai nei, e mafai ona filifili pe latou te fia tautala muamua pe mulimuli i le fono. 

E mafai e se sui usufono fua o latou taimi tautala i le taimi o le fono fa'atonutonu a le o le: le dais (taimi o totoe e tu'u), le isi sui usufono (fa'ataga le isi sui usufono e tautala e aunoa ma le i ai i le lisi a le failauga), po'o fesili (tu'u le taimi mo isi sui usufono e fai ai ni fesili). 

E mafai foi e sui usufono ona lafo a fa'amatalaga (se fasipepa) i isi sui i le taimi o le fono fa'atonu e ala i le tu'uina atu i le tagata e mauaina. O faʻamatalaga nei o se auala e aapa atu ai i tagata atonu e manaʻo se sui e galulue faʻatasi i se taimi mulimuli ane i le komiti. E lē fautuaina sui usufono mai le lafo atu o faamatalaga i le taimi o le lauga a le isi sui usufono, ona e manatu e lē faaaloalo. 

Le Aukuso Le Fa'atonu 

An fono e le'i pulea ose faiga e le fa'atulagaina o talanoaga lea e tu'ua ai e sui usufono o latou nofoa ma fa'aputu fa'atasi ma isi sui o lo'o umia se tulaga tutusa po'o se tulaga ia i latou. O se vaega e ta'ua o a poloka, fa'atupuina e ala i le fa'ailoaina o lauga fa'apenei i le taimi o se fono fa'apitoa po'o le feso'ota'iga i taimi o fono fa'aaogā fa'amatalaga. O nisi taimi, o poloka o le a fausia ona o se taunuuga o faiga faatosina, o le faiga faasamasamanoa lea o le fausia o sootaga ma isi sui usufono i fafo atu po o le amataga o le komiti. Mo ia mafua'aga, e toetoe lava a tupu i taimi uma se fono e le'i fa'atonutonuina pe a mae'a le tele o fa'atonuga fa'atonu. So'o se sui usufono e mafai ona lafo mo se fono e le'i fa'atonuina e ala i le fa'ama'oti o le taimi atoa. 

O le taimi lava e fausia ai ni poloka, o le a amata ona tusia e sui usufono a pepa galue, lea e avea o se ata faataitai mo le taualuga o fofo latou te fia vaai i le aoga i se taumafaiga e foia le autu o loo talanoaina. O le tele o sui usufono e tu'uina atu a latou fofo ma manatu i se pepa galue, ia mautinoa o lo'o fa'alogoina uma leo ma manatu. Ae ui i lea, o fofo o loʻo tusia i se pepa galue e faʻamoemoe e galulue faʻatasi, tusa lava pe eseese. Afai e le lelei le galulue faatasi o fofo eseese, e tatau ona vaevae le poloka i ni poloka laiti se tele ma se taulaiga sili atu ona faapitoa ma patino. 

A maeʻa le tele o faʻasalalauga e leʻi faʻaogaina, o le pepa galue o le a avea ma pepa o iugafono, o le ata mulimuli lea. O le faatulagaga o se pepa o iugafono e tutusa ma se pepa paepae (tagai i le Auala e Tusia ai se Pepa Paʻepaʻe). O le vaega muamua o se pepa o iugafono e tusi ai e sui usufono se fuaiupu mua'i. O nei fuaiupu o loʻo taʻu mai ai le faʻamoemoega o le pepa o iugafono. O le vaega o totoe o le pepa o loʻo tuʻuina atu i le tusiaina o fofo, lea e tatau ona faʻapitoa pe a mafai. O pepa o iugafono e masani lava ona i ai tagata lagolago ma saini. A lagolago ose sui usufono na tele sona sao i se pepa o iugafono ma maua mai ai le tele o manatu autu (e masani lava 2-5 sui usufono). A saini o se sui usufono na fesoasoani i le tusiaina o se pepa o iugafono po o se sui mai se isi poloka e fia vaai i le pepa na tuuina atu ma palota i ai. E masani lava, e leai se tapula'a i tagata saini. 

Tulaga ma Palota 

Afai lava e lava tagata lagolago ma saini i se pepa o iugafono (o le pito maualalo e eseese i le konafesi), o le a mafai e le au lagolago ona tuʻuina atu le pepa o iugafono i le isi vaega o le komiti. O nisi tagata lagolago o le a faitau le pepa o iugafono (tuuina atu le folasaga) ae o isi o le a auai i se Q&A sauniga ma le isi vaega o le potu. 

A uma loa folasaga, o le a palota uma sui o le komiti i pepa o iugafono taitasi ua tuuina atu (pe i le "ioe", "leai", "tuu ese" [sei vagana ua tali mai se sui usufono i le valaau ma le "toi mai ma le palota"], "ioe ma aia tatau" [faamalamalama le palota mulimuli], "leai ma aia tatau" [faamalamalama le palota mulimuli], po o le "pasi" [palota le tumau]). Afai e maua e se pepa le tele o palota faigofie, o le a pasia. 

O nisi taimi, a teuteuga e mafai ona fa'atūina mo se pepa fa'ai'uga, lea e mafai ona fai ma fa'alaua'itele i le va o vaega e lua o sui usufono. A teuteuga faauo (ua malilie uma i ai sponsors) e mafai ona pasia e aunoa ma se palota. An teuteuga le faauo (e le o malilie uma i ai tagata lagolago) e manaʻomia se palota a le komiti ma se vaega toʻatele e pasi. O le taimi lava e palota ai pepa uma, e toe faia le faagasologa atoa o le Komiti o le Fono Tele mo autu taitasi a le komiti seia uma ona talanoaina mataupu uma. I le taimi nei, ua maeʻa le komiti. 

Eseese 

O le fa'amuamua le fa'atonuga e fuafua poo fea lafo e sili ona taua ma o fea lafo e palota muamua pe a tele lafo e fautuaina i le taimi e tasi. O le fa'atonuga o le lafo e fa'apea: Itu o le Poloaiga (fa'asa'o mea sese fa'agaioiga), Itu o le Tagata Lava Ia Avanoa (e fa'ailoa le fa'aletonu po'o mana'oga o se sui i lea taimi), Itu o Su'esu'ega a le Palemene (fai se fesili fa'amanino e uiga i se tulafono po'o se fa'atinoga), Lafo i Toloia le Fonotaga (faai'u le sauniga a le komiti mo le aso pe tumau [pe a fai o le fonotaga mulimuli a le komiti]), Lafo e Taofia le Fonotaga (tu le komiti mo le malologa po o malologa), Lafo e Toloia Felafolafoaiga (faai'u felafolafoaiga i se autu e aunoa ma le palota i ai), Lafo i Tapuni Felafolafoaiga (fa'ai'u le lisi a le failauga ma aga'i i le faiga palota), Lafo e Seti le Fuafuaga (filifili po o le fea autu e talanoaina muamua [e masani ona taloina i le amataga o le komiti]), Lafo mo se Fono Fa'afoe, Lafo mo se Fono Fa'atonu, ma Lafo e Suia le Taimi Tautala (fetuuna'i le umi e tautala ai se failauga i le taimi o felafolafoaiga). E taua le matauina o a manatu, o se talosaga na laga e se sui usufono mo se faamatalaga poo se gaioiga e faasino i le sui usufono, e mafai ona faia e aunoa ma le valaauina o le sui usufono. 

A sili ona toatele o le tele lea e sili atu i le lua vaetolu o palota e mana'omia. Supermajority e mana'omia mo a iugafono faapitoa (so'o se mea e manatu e mata'utia pe ma'ale'ale e le fa'aupuga), teuteuga i pepa o fa'ai'uga, suiga fautuaina i taualumaga, fa'agata felafolafoaiga e uiga i se autu ina ia vave alu i le palota, le toe fa'afouina o se autu na faataatia ese muamua, po'o Vaega o le Fesili (palota mo vaega o se pepa o iugafono eseese). 

A fa'agaioiga fa'alaua'itele o se lafo ua manatu e fa'alavelave ma faia ma le fa'amoemoe e tasi e fa'alavelave ai le fa'agasolo o felafolafoaiga ma le komiti. Latou te matua fa'avaivai ina ia fa'atumauina le lelei ma le amio. O nisi o fa'ata'ita'iga o lafo fa'alaua'itele o lo'o toe tu'uina atu se lafo fa'aletonu e aunoa ma se suiga tele po'o le fa'aofiina o lafo e fa'amaumau ai le taimi. E iai le pule a le Dais e pulea ai se lafo e fa'atatau i lona fa'amoemoe ma le taimi. Afai e fa'atonuina fa'alatalata, e le amana'ia le lafo ma lafoa'i. 

Ole palota masani o lo'o fa'asino ile ta'iala ole palota taua, lea e mafai ai ona "ioe", "leai", ma le "auai" (se'i vagana ua tali mai se sui usufono i le valaau i le taimi nei ma le palota"), "ioe ma aia tatau" (faamalamalama le palota pe a uma), "leai ma aia tatau" (faamatala le palota pe a uma), po o le "pasi" (faatuai le palota). Taualumaga vfana o se ituaiga palota e le mafai e se tasi ona aloese mai ai. O nisi o fa'ata'ita'iga o le fa'atulagaina o le lisi o mataupu, fa'agasolo atu i totonu o se fa'alapotopotoga fa'apitoa po'o le le fa'atonuina, fa'atulagaina po'o le suia o le taimi e tautala ai, ma le tapunia o felafolafoaiga. Faiga palota ose ituaiga palota e valaau ai e le Dais igoa o atunuu taitasi i le faasologa o alafapeta ma tali atu ai sui usufono i a latou palota taua. 

Fa'aaloalo ma Amio 

E taua le faʻaaloalo i isi sui usufono, le faʻailoga, ma le konafesi aoao. O le tele o taumafaiga e faia i le fausiaina ma le faʻatinoina o fonotaga uma a le UN Model UN, o lea e tatau ai i sui usufono ona tuʻuina atu a latou taumafaiga sili i la latou galuega ma saofagā i le komiti i le tele latou te mafaia. 

Glossary 

Teuteuga: O se toe iloiloga i se vaega o se pepa o iugafono e mafai ona avea o se maliega i le va o vaega e lua o sui usufono. 

Taiala i tua: O se taʻiala suʻesuʻe e tuʻuina atu e le upega tafaʻilagi a le konafesi; ose amataga lelei mo tapenaga mo le komiti. 

poloka: O se vaega o sui usufono e tutusa o latou tulaga po o se tulaga i se mataupu. ● Komiti: O se vaega o sui usufono e o mai faatasi e talanoaina ma foia se autu patino po o se ituaiga o mataupu. 

Dais: Le tagata po'o se vaega o tagata e fa'atautaia le komiti. 

Fa'atonu: O se tamaititi ua tofia e fai ma sui o se atunuu. 

Gaio'i fa'alatalafu: O se lafo ua manatu e fa'alavelave, na'o le fuafuaga e fa'alavelave ai le fa'agasolo o felafolafoaiga po'o taualumaga a le komiti. 

Vaega o le Fesili: Palota ese'ese vaega o se pepa fa'ai'uga.

Felafolafoaiga aloa'ia: Ose felafolafoaiga fa'atulagaina (e tutusa ma se fono fa'atonutonu) lea e talanoaina ai e sui ta'ito'atasi mataupu autu, faiga fa'avae a le atunu'u, ma le tulaga o lo latou atunu'u.

Lobbying: Le fa'agasologa fa'alilolilo o le fausiaina o so'otaga ma isi sui usufono a'o le'i faia po'o fafo atu o fonotaga aloa'ia a le komiti. 

Fa'ata'ita'iga UN: O se fa'ata'ita'iga a Malo Aufaatasi. 

Fa'ata'ita'iga Fono a Malo Aufaatasi: O se mea e fai e avea ai tamaiti aoga ma sui usufono, e fai ma sui o atunuu ua tofia. 

Fa'atonu Fa'atonu: O se faiga fa'atulagaina o felafolafoaiga e fa'atatau i se tasi o mataupu fa'apitoa i totonu o se fa'atalanoaga lautele. 

Lafo: O se talosaga aloaia mo le komiti e faia se gaioiga patino.

Lafo Fa'amuamua: O le fa'asologa o le taua mo lafo, e fa'aaoga e iloa ai po'o fea e palota muamua pe a tele lafo lafo. 

Lafo mo se Fono Fa'atonu: O se lafo e talosagaina ai se fono tele.

Lafo mo se Fono Fa'atonu: O se lafo e talosagaina ai se fono e le'i fa'atonuina. ● Lafo e Toloia Felafolafoaiga: Fa'ai'u talanoaga i se autu e aunoa ma le alu i se palota.

Lafo e Toloia le Fonotaga: Fa'ai'u le sauniga a le komiti mo le aso pe tumau (pe a fai o le sauniga mulimuli). 

Lafo e Suia le Taimi Tautala: Fetuuna'i le umi e mafai ona tautala ai failauga taitasi i le taimi o felafolafoaiga. 

Lafo e tapunia felafolafoaiga: Fa'ai'u le lisi a le failauga ma fa'agasolo le komiti i faiga palota. 

Lafo e Seti le Fuafuaga: Filifili po o le fea autu e talanoaina muamua (e masani ona taloina i le amataga o le komiti). 

Lafo e Taofia le Fonotaga: Taofi le sauniga a le komiti mo malologa po o le aoauli.

Fa'aaliga: O se fasipepa la'ititi na pasi atu i le va o sui usufono i le taimi o le fono fa'atonu 

Fa'ailoga: O se talosaga na laga e se sui usufono mo fa'amatalaga po'o se gaioiga e feso'ota'i ma le sui; e mafai ona faia e aunoa ma le iloaina. 

Itu ole Poloaiga: Fa'aaoga e fa'asa'o ai se fa'atonuga sese. 

Itu ole Su'esu'ega a le Palemene: Fa'aaoga e fai ai se fesili fa'amanino e uiga i tulafono po'o taualumaga. 

Itu o le Fa'amanuiaga Fa'aletagata: Fa'aoga e fa'ailoa ai le fa'aletonu po'o mana'oga o le sui usufono. ● Pepa Tulaga: Ose tala puupuu e fa'amalamalama ai le tulaga o le sui usufono, fa'aalia su'esu'ega, fa'ata'ita'i tali fa'afetaui, ma ta'ita'ia talanoaga a le komiti. 

Faiga Palota: O se ituaiga palota e le mafai e se sui usufono ona aloese mai ai.

Korama: Le numera aupito maualalo o sui usufono e mana'omia mo le komiti e fa'agasolo ai.

Pepa i'uga: O le fa'ata'ita'iga fa'ai'u o fofo o lo'o mana'omia e sui usufono e fa'atino e fo'ia ai le fa'afitauli. 

Ta'avale Valaau: O le siakiina o le auai i le amataga o se sauniga e iloa ai le korama.

Palota Valaau: O se palota lea e valaau ai e le Dais ia atunuu taitasi i le faasologa o alafapeta ma tali mai ai sui usufono i a latou palota taua. 

Saini: O se sui usufono na fesoasoani e tusi se pepa o iugafono pe lagolagoina le tuuina atu ma palota i ai. 

Tele faigofie: E silia ma le afa o palota. 

Lisi a le Fofoga Fetalai: Le lisi o sui usufono ua fa'atulaga e lauga i le taimi o le fono fa'afoe.

I'uga Fa'apitoa: O se iugafono ua manatu e faitio pe maaleale e le aso.

Sponsor: O se sui usufono na tele sona sao i se pepa o iugafono ma tusia le tele o ona manatu. 

Faiga Palota: Palota e mafai ai ona tali e pei o le ioe, leai, taofi (sei vagana ua faailogaina "i ai ma palota"), ioe ma aia tatau, leai ma aia tatau, pe pasi. 

Supermajority: Ole tele e mana'omia le sili atu ile lua vaetolu o palota.

Aukuso lē fa'atonuina: Ose faiga felafolafoaiga e itiiti le fa'atulagaina lea e feoa'i saoloto ai sui usufono e fai fa'alapotopotoga ma galulue fa'atasi i fofo. 

Pepa Pa'epa'e: O le isi igoa mo se pepa tulaga. 

Pepa Galuega: O se ata faataitai o fofo fuafuaina e iu lava ina avea ma se pepa o iugafono. 

fua: Le gaioiga o le tuʻuina atu o le taimi o totoe o se tasi e tautala ai i le pule, se isi sui, pe mo ni fesili. 

Fa'afefea ona tusia se Pepa Pa'epa'e 

O le tele o konafesi e manaʻomia ai sui usufono e tuʻuina atu a latou suʻesuʻega / sauniuniga i le tulaga o le a pepa tulaga (e lauiloa foi o le a pepa paepae), o se tala puupuu e faamanino ai le tulaga o le sui usufono (o se sui o lo latou atunuu), e faʻaalia ai suʻesuʻega ma malamalama i le mataupu, faʻaalia ni fofo talafeagai e fetaui ma le tulaga o le sui usufono, ma fesoasoani e taʻitaʻia talanoaga i le taimi o le konafesi. O le pepa o tofiga o se auala sili lea e faʻamautinoa ai o loʻo saunia se sui mo le komiti ma e lava lona malamalama i tua. E tatau ona tusia se pepa tulaga e tasi mo autu taitasi. 

O pepa paʻepaʻe e tatau ona 1-2 itulau le uumi, ia iai le vai papatisoga o le Times New Roman (12 pt), e tasi le avanoa, ma pito e 1 inisi. I le pito i luga agavale o lau pepa tulaga, e tatau i le sui usufono ona faʻamaoti mai a latou komiti, autu, atunuu, ituaiga pepa, igoa atoa, ma le aʻoga (pe a talafeagai). 

O le parakalafa muamua o se pepa paʻepaʻe e tatau ona taulaʻi i le malamalama i tua ma le lalolagi atoa. O nisi o itu taua e aofia ai o se aotelega puupuu o le mataupu o le lalolagi, fa'amaumauga autu, tala fa'asolopito, ma/po'o gaioiga a UN. E fa'amalosia sui usufono ina ia fa'amaoti mai i lenei parakalafa. 

O le parakalafa lona lua o se pepa paʻepaʻe e tatau ona faʻamalamalama manino le tulaga o loʻo tu ai le atunuʻu o le sui usufono i luga o le autu ma faʻamatalaina le mafuaaga o le atunuʻu. O nisi o itu taua e aofia ai, o le silasila a le atunuu i itu taua o le mataupu (mo, tetee, po o le va), mafuaaga o le tulaga o le atunuu (tamaoaiga, saogalemu, faaupufai, ma isi), ma/po o faamatalaga aloaia ua mavae, talafaasolopito o palota, po o faiga faavae talafeagai a le atunuu. 

O le palakalafa lona tolu o se pepa paʻepaʻe e tatau ona tuʻuina atu faiga faʻavae, talafeagai e ogatasi ma mea e fiafia i ai le atunuʻu, faʻataʻitaʻiga, ma tulaga taua. O nisi o itu taua e aofia ai, o talosaga patino mo feagaiga, polokalame, tulafono faatonutonu, poʻo le galulue faʻatasi, tupe, faʻatekinisi poʻo fesoasoani faʻalapotopotoga, ma/poʻo fofo faʻaitulagi poʻo faiga faapaaga. 

O le parakalafa lona fa o se pepa paepae o le faaiuga, lea e filifili. O le fa'amoemoe o lenei parakalafa o le fa'aalia lea o le atunu'u o le sui usufono e felagolagoma'i ma fa'atatau i fofo. O lenei parakalafa e tatau ona toe faʻamaonia ai le tautinoga a se atunuʻu i sini a le komiti, o le naunau e galulue ma malo faʻapitoa poʻo poloka, ma faʻamalosia le tipiloma ma gaioiga faʻatasi. 

O nisi o fautuaga lautele a o tusia se pepa paʻepaʻe e tatau i sui usufono ona faia ni suʻesuʻega lautele (e pei ona aofia i le Fono Tele), tusi mai le vaaiga a lo latou atunuu-ae le o latou lava-faʻaaoga gagana aloaʻia, aloese mai le tagata muamua (faʻasino ia i latou lava o lo latou igoa o le atunuu), taʻua punaoa aloaia a Malo Aufaatasi mo le faʻamaoni, ma mulimuli i taʻiala faʻapitoa mo konafesi. 

Faataitaiga Pepa Pa'epa'e #1 

SPECPOL 

Iraq 

Autu A: Faʻamautinoaina le Saogalemu o Atomic Production 

Iakopo Samita 

Aoga Maualuga a Amerika 

I tala faasolopito, ua tuliloaina e Iraki le malosiaga faaniukilia e fai ma auala e foia ai le motusia o le eletise o loʻo afaina ai le tele o le atunuʻu. E ui lava e le o tuliloaina e Iraki le malosiaga faaniukilia i le taimi nei, ua tatou i ai i se tulaga tulaga ese e molimau atu ai e uiga i le aafiaga o le fesoasoani a le UN i polokalame faaniukilia. I lalo o le pulega a Saddam Hussein, na tuliloaina ai e Iraki se polokalame faaniukilia, lea na feagai ma teteega malosi mai malo i Sisifo, o le Iunaite Setete. Ona o lenei tetee, na feagai ai Iraq ma asiasiga faifaipea ma le mamafa o ona nofoaga e le UN. E ui i le i ai o le Iraqi Atomic Energy Commission, o nei asiasiga na faia pea. Na latou faʻalavelaveina atoa le malosi o Iraq e tulituliloaina le malosi faaniukilia o se filifiliga talafeagai. O se tomai autu o lenei komiti o le fuafuaina lea o tulafono faatonutonu ma le faamalosia mulimuli ane o tulafono faatonutonu i malosiaga faaniukilia. Faatasi ai ma le malosi faaniukilia o loʻo i ai se pa puipui e sili atu ona maualalo nai lo le talafaasolopito, o le tele o atunuu o loʻo vaʻavaʻai nei i le malosi faaniukilia o se puna taugofie o le malosi. Faatasi ai ma lenei faʻatupulaia o le faʻaogaina o le malosi faaniukilia, e tatau ona faʻatulagaina tulafono talafeagai e faʻamautinoa ai le manuia o le tamaoaiga o atunuu ma le saogalemu lelei o nei nofoaga. 

E talitonu Iraki o tulafono faatonutonu ma le faʻamalosia o le saogalemu faaniukilia a malo e tatau ona tuʻuina atu i latou lava malo, faatasi ai ma le lagolago ma le taʻitaʻiga mai le International Atomic Energy Agency. O tulafono faatonutonu malosi e mafai ona faʻalavelave atoa ai le ala o le atunuʻu i le malosi faaniukilia, ma e talitonu malosi Iraq o le pulea e le tagata lava ia, faatasi ai ma le taʻitaʻiga ma le vaavaaiga, o le auala sili lea ona aoga e fesoasoani ai i atunuu i lo latou ala agai atu i malosiaga faaniukilia. Mai lana polokalame faaniukilia i le 1980s, na taofia atoa e le faʻalavelave mai fafo ma le pomu, i fuafuaga o le fausiaina o reactors fou i le isi sefulu tausaga e foia ai le paʻu o le malosiaga o Iraq, o Iraq o loʻo i ai i se tulaga maualuga e talanoaina ai le ala saʻo o gaioiga e faʻatonutonu ai malosiaga faaniukilia. O Iraki e iai lana lava Atomic Energy Commission lea e vaavaaia ma pulefaamalumalu i fuafuaga mo le malosi faaniukilia, ma ua uma ona iai ni faʻatonuga malosi e uiga i le faʻaogaina ma le faʻaogaina o le malosi faaniukilia. O le mea lea e tuʻuina ai Iraq i se tulaga maualuga e fausia ai se fuafuaga malosi ma faʻatino i le auala e tatau ai i le UN ona faʻaogaina tulafono faatonutonu faaniukilia. 

I le faʻamoemoe e lagolago le suiga e le gata o malosiaga i Sisifo, ae o atunuʻu atinaʻe i malosiaga faaniukilia, e tatau i lenei komiti ona taulaʻi i le paleni o tulafono faatonutonu faaniukilia ma le vaʻavaʻai i se tulaga faʻavaomalo ina ia le faʻalavelaveina le gaosiga ma le faʻaogaina o le malosi faaniukilia, ae ia taʻitaʻia ma lagolagoina. I lenei tulaga, ua talitonu Iraq e tatau i faaiuga ona faamamafa vaega autu e tolu: tasi, atiina ae ma fesoasoani i le faatuina o komisi malosiaga faaniukilia o loʻo faʻatautaia e le atunuʻu taʻitasi o loʻo atiaʻe le malosi faaniukilia. Lona lua, fa'aauau le ta'ita'iga ma le va'ava'aiga a le atunu'u o lo'o va'ava'aia le malosi faaniukilia i le atina'eina o masini faaniukilia fou, ma le fa'atumauina o fa'aola o lo'o iai nei. Lona tolu, lagolagoina polokalame faaniukilia a atunuu i tupe, fesoasoani i le suiga i malosiaga faaniukilia, ma ia mautinoa o atunuu uma, e tusa lava po o le a le tulaga tau tamaoaiga, e mafai ona faaauauina ma le saogalemu le gaosiga o malosiaga faaniukilia. 

Faataitaiga Pepa Pa'epa'e #2 

SPECPOL 

Iraq 

Autu B: Neocolonialism i aso nei 

Iakopo Samita 

Aoga Maualuga a Amerika 

Ua va'aia lava e Iraki le fa'aleagaina o a'afiaga a le neocolonialism i atunu'u atia'e. O le tele o o tatou atunuu tuaoi i Sasaʻe Tutotonu ua faʻaletonu o latou tamaoaiga ma le faʻamoemoeina, ma o taumafaiga e faʻaonaponei ua taofia, o mea uma e taofi ai le taugofie o tagata faigaluega ma punaoa o loʻo faʻaaogaina e malo i Sisifo. O Iraq lava ia na oo i lenei mea, ona o lo tatou malo ua aafia i se faasologa o osofaiga ma galuega e amata mai i le amataga o le 20th seneturi e oo atu i tua atu o le 2010. O se taunuuga o lenei vevesi faifaipea, o loʻo i ai i vaega faʻatauvaʻa le taofiofia o vaega tetele o Iraq, o le toʻatele o o tatou tagatanuu o loʻo tumau pea i le mativa, ma le faʻaleagaina o aitalafu e faʻaleagaina ai soʻo se taumafaiga e faʻaleleia tulaga tau tamaoaiga i totonu o Iraq. O nei fa'alavelave ua matua fa'atupula'ia ai lo tatou fa'alagolago i malo mai fafo mo fefa'ataua'iga, fesoasoani, nonogatupe, ma tupe teufaafaigaluega. O mataupu e tutusa lelei ma tatou e le gata i totonu o Iraq ma Sasaʻe Tutotonu ae i le tele o atunuʻu atinaʻe i le lalolagi atoa. A o faʻaauau pea ona faʻaleagaina nei atunuʻu tau atiaʻe ma o latou tagatanuu, e tatau ona faia se gaioiga vave e foia ai le puleaina o malosiaga sili atu ma le faʻalavelave tau tamaoaiga. 

I aso ua mavae, sa taumafai Malo Aufaatasi e taofia le faalagolago o le tamaoaiga o atunuu tau atiae i atunuu tau atiae, e ala i le faamamafaina o le taua o atinae tetele ma galuega lelei i luga o le tamaoaiga tutoatasi. E talitonu Iraq e ui e mafai ona ausia nei sini, e tatau ona matua faʻalauteleina ina ia mautinoa e ausia moni le tutoatasi o le tamaoaiga. O le le aoga po'o le le lava o fesoasoani e fa'aumiumi ai le fa'alagolago i malo mai fafo, e mafua ai le fa'aitiitia o atina'e, fa'aititia le lelei o le soifuaga, ma le leaga o taunu'uga tau tamaoaiga. Mai se osofaʻiga a Iraq i le 1991 i le 8-tausaga le umi o galuega a Iraq, lea na tumau seia oʻo i le 2011, faʻatasi ai ma tausaga na sosoo ai o faʻalavelave faʻapolokiki ma le faʻaletonu o le tamaoaiga e oʻo atu ai i le faʻalagolago i fafo, o Iraq o loʻo i ai i se tulaga maualuga e tautala ai pe o le a le fesoasoani e tatau ona foliga mai mo atunuʻu atinaʻe o loʻo faʻalagolago tele i atunuʻu atinaʻe. 

I le faʻamoemoe e lagolagoina le tamaoaiga o atunuʻu atinaʻe, ma faʻaitiitia lo latou faʻalagolago i malo mai fafo mo fesoasoani, fefaʻatauaʻiga, nonogatupe, ma tupe teufaafaigaluega, e tatau i lenei komiti ona taulaʻi atu i le faʻaitiitia o pulega faʻatamaoaiga, faʻatapulaʻaina faiga faʻapolokiki a malo i totonu o isi malo, ma le tamaoaiga o le tagata lava ia. I lea tulaga, ua talitonu Iraq i iugafono e tatau ona faamamafaina a 

fa'avae fa'avae: tasi, fa'amalosia fuafuaga fa'amama aitalafu po'o le taofi o aitalafu mo atunu'u o lo'o taofia e a latou aitalafu i fafo le tuputupu a'e o le tamaoaiga. Lona lua, fa'avaivaia le fa'aupuga o faiga fa'apolokiki i totonu o isi atunu'u e ala i le militeri po'o isi gaioiga e fa'alavelave ai le temokalasi ma le mana'o o tagatanuu. Lona tolu, fa'amalosia le fa'afaigaluegaina o tagata tumaoti i totonu o se eria, tu'uina atu galuega ma atina'e, e fa'aosofia ai le tuputupu a'e o le tamaoaiga ma le tuto'atasi. Lona fa, fa'alotovaivai malosi le fa'atupega po'o le lagolago a vaega fa'afitafita i isi atunu'u o lo'o taumafai e faoa le pule mai se faigamalo fa'atemokalasi. 

Faataitaiga Pepa Pa'epa'e #3 

WHO 

Malo tupu 

Autu B: Va'aiga Soifua Maloloina 

Iakopo Samita 

Aoga Maualuga a Amerika 

I tala fa'asolopito, ua una'ia e le Malo Tele mo suiga mamao o le soifua maloloina ina ia mautinoa o tagatanu'u uma, tusa lava po'o le a le vasega, lanu, po'o le itupa, e mafai ona maua le soifua maloloina. O Peretania sa avea ma paionia o le soifua maloloina lautele talu mai le 1948, ina ua faavaeina le National Health Service. O le faʻataʻitaʻiga a Peretania mo le soifua maloloina lautele na mulimulitaʻia e le tele o atunuʻu o loʻo taumafai e atiaʻe auaunaga faʻalesoifua maloloina faʻaagafesootai ma fesoasoani patino i malo o loʻo taumafai e atiaʻe a latou faiga faʻalesoifua maloloina. Ua fesoasoani le UK i le atina'eina o faiga fa'alesoifua maloloina lautele i atunu'u i le lalolagi atoa ma ua fa'atupuina le manuia tele o le soifua maloloina lautele mo ona lava sitiseni, lea na fa'aputuina ai le tele o le malamalama i le fa'agaioiga talafeagai e atia'e ai polokalame fa'alesoifua maloloina lelei ma lelei. O se itu taua o lenei komiti o le fuafuaina lea o le auala saʻo o gaioiga e faʻamalosia ai polokalame faʻalesoifua maloloina faʻaagafesootai i atunuʻu e leʻi iai, ma tuʻuina atu fesoasoani i nei malo mo a latou faiga faʻalesoifua maloloina. Faatasi ai ma le soifua maloloina lautele o loʻo faʻateleina le manaʻomia mo atunuʻu uma e faʻaaogaina, o le ala saʻo o gaioiga e faʻaleleia ai polokalame faʻalesoifua maloloina lautele, ma le ituaiga fesoasoani e tatau ona tuʻuina atu i atunuʻu o loʻo atiaʻe nei polokalame o ni mataupu faigata. 

E talitonu Peretania o le faʻatinoina o le soifua maloloina lautele i atunuʻu maualalo ma le vaeluaga o tupe maua e tatau ona avea ma faʻamuamua e faʻamautinoa o loʻo iai ni faʻavae e fesoasoani ai ia i latou e ono le maua avanoa i isi polokalame tau soifua maloloina. O le le lelei o le faʻatinoina o le soifua maloloina i totonu o atunuʻu maualalo ma vaeluagalemu e mafai ona oʻo atu ai i le faʻatatauina o le soifua maloloina e faʻavae i luga o le gafatia, nai lo le manaʻoga, lea e mafai ona matua faʻaleagaina ai faʻafitauli o loʻo i ai nei i le tuʻuina atu o le soifua maloloina i tagata matitiva. E talitonu malosi le UK, o le tu'ufa'atasia o fesoasoani tuusa'o ma se auivi e fa'atatau i atunu'u fa'apitoa e ta'ita'ia ai i latou i le soifua maloloina lautele e mafai ona ta'ita'ia ai atunu'u e atia'e polokalame lelei ma gafataulimaina o le soifua maloloina lautele. I lona poto masani i le atinaʻeina o suiga tau soifua maloloina i le lalolagi atoa, faʻapea foʻi ma le manuia o le atinaʻeina ma le tausiga o le soifua maloloina lautele mo ona lava tagatanuu, o Peretania o loʻo i ai i se tulaga maualuga e talanoa ai pe o le a le ala saʻo o le gaioiga ma pe o le a le fesoasoani e manaʻomia e faʻaleleia ai le soifua maloloina lautele i malo i le lalolagi atoa. 

I le faʻamoemoe e lagolagoina le suiga e le gata i malosiaga i Sisifo, ae o atunuʻu atinaʻe ma atunuʻu ogatotonu / maualalo-tupe maua, e tatau i lenei komiti ona taulaʻi i le paleni o fesoasoani tuusaʻo i polokalame faʻalesoifua maloloina a malo ma fesoasoani i le fausiaina o se fausaga mo le malosi ma le aoga o polokalame faʻalesoifua maloloina lautele. I lea itu, e talitonu le UK i iugafono e tatau ona faamamafaina ni auivi e tolu: tasi, fesoasoani i le alualu i luma o auaunaga lautele o le soifua maloloina i totonu o se atunuu e sauniuni ai mo atinae i le lumanai. Lona lua, tu'uina atu ta'iala ma se auivi fa'atatau e mafai e se atunu'u ona mulimulita'i ina ia sologa lelei polokalame fa'alesoifua maloloina e tu'uina atu ai le soifua maloloina lautele. Lona tolu, fesoasoani tu'usa'o atu atunu'u o lo'o atia'e le soifua maloloina lautele tau tupe, ma fa'amautinoa o atunu'u uma, tusa lava po'o le a le tulaga tau tamaoaiga, e mafai ona tu'u lelei ma fa'atumauina fa'aolataga soifua maloloina lautele mo o latou sitiseni. 

Faataitaiga Pepa Pa'epa'e #4 

UNESCO 

Ripapelika Temokarasi o Timor-Leste 

Autu A: Tuufaatasiga o Musika 

Iakopo Samita 

Aoga Maualuga a Amerika 

O le Ripapelika Temokarasi o Timor-Leste o lo'o i ai se tala'aga fa'ale-aganu'u fa'asolo atu i tua i le faitau afe o tausaga. O musika sa avea pea ma se vaega tele o le faasinomaga faaleatunuu o tagata Timorese, e oo lava i le faia o se sao i le Tutoatasi o Timorese mai Initonesia. Ona o le nofoia o Potukale ma le tele o galuega sauā, ua magumagu ai le tele o aganuu ma musika a tagata Timorese. O le tuto'atasi talu ai nei ma fa'agaioiga tanu na fa'aosofia ai le tele o fa'alapotopotoga i totonu o le atunu'u e toe fa'aola a latou tu ma aga. O nei taumafaiga ua oo mai ma se faigata tele, ona o meafaifaaili faa-Timorese ma pese faaleaganuu ua tele ina leiloa i seneturi ua mavae. E le gata i lea, o le tomai o tusiata Timorese e gaosia musika ua matua faʻalavelaveina e le mativa o loʻo afaina ai le tele o le atunuʻu. E sili atu i le 45% o le faitau aofaʻi o le motu o loʻo nonofo i le mativa, e taofia ai le avanoa i punaoa e manaʻomia mo le faʻasaoina o musika i totonu o Timor-Leste. O nei lu'itau e le'o tu'utasi i le au tusiata Timorese, ae o lo'o fa'asoa e le au tusiata i le lalolagi atoa. O le au Aboriginal Australians, oe na feagai ma luitau tutusa ma i latou na feagai ma tagata Timorese, ua leiloa le 98% o a latou musika faaleaganuu ona o se taunuuga. O se matafaioi autu a lenei komiti o le tuʻuina atu lea o fesoasoani i le faʻasaoina o measina faaleaganuu a tagata i le lalolagi atoa, faʻatasi ai ma le tuʻuina atu o avanoa mo nuʻu e faʻasoa ai a latou aganuu tulaga ese. Faatasi ai ma faatosinaga papalagi ua faateleina lona taofiofia i musika i le lalolagi atoa, o le faasaoina o musika mate e sili atu ona taua nai lo se isi lava taimi. 

O le Democratic Republic of Timor-Leste e talitonu o le faʻatinoina o polokalame fesoasoani i totonu o atunuʻu e le o atinaʻe ma nofoia e lagolago ai tagata tusiata o le atunuʻu e sili ona taua i le faʻasaoina o le aganuu ma measina o musika i le lalolagi atoa. E ala i lona pasiaina o nisi o fuafuaga e lagolago ai musika a tagata Timorese, na taumafai ai Timor-Leste e faamalosia ituaiga o musika ua mate o nei nuu. Ona o le tulaga faaletonu o le tamaoaiga o Timor-Leste ma tauiviga e faatumauina lona tutoatasi mai atunuu tuaoi, o nei polokalame ua feagai ma luitau tetele, ua atili leaga ona o le leai o se tupe ma punaoa. E ala i gaioiga tuusaʻo ma faʻatupega a le UN, e taʻua i le taimi o le tutoʻatasi o Timor-Leste, o taumafaiga e toe faʻaola musika Timorese ua ausia le alualu i luma taua. Mo lea mafua'aga, e talitonu malosi le Malo Temokarasi o Timor-Leste i le fa'aalia lelei o a'afiaga e mafai ona maua e le fa'atinoga tu'usa'o ma le fa'atupega i atunu'u le atina'e. E le gata o lenei aafiaga na vaaia i musika, ae faapea foi i le lotogatasi o le atunuu ma le faasinomaga faaleaganuu atoa. I le taimi o le tutoʻatasi o Timor-Leste, o le fesoasoani na tuʻuina atu e le UN na fesoasoani e faʻamalosia ai le toe faʻaleleia o aganuu i totonu o le atunuʻu, e aofia ai faatufugaga, gagana masani, ma tala faʻasolopito. Ona o le faaauau pea o finauga a Timor-Leste ma talatuu o talafaasolopito o colonialism, o lona tatalaina o le tutoatasi, ma le taumafai e toe faaolaolaina le aganuu, o le Democratic Republic of Timor-Leste ua i ai i se tulaga maualuga e tautala ai i le auala sili e faasaoina ai musika i totonu o atunuu o loo feagai ma luitau i le lalolagi atoa. 

E ala i le faʻataʻitaʻiina e mafai ai, ma galue e faia ni faʻaiʻuga lelei, e tatau i lenei komiti ona taulaʻi atu i le tuʻufaʻatasia o fesoasoani tau tupe tuusaʻo, tuʻuina atu aʻoaʻoga ma punaoa e faʻamalosia ai tusiata, ma tuʻuina atu faʻamalosi i totonu o le musika e faʻalauiloa ai le galuega ma taleni a le au tusiata faʻaleaganuʻu e le o faʻaalia. I lea itu, ua talitonu le Malo Temokarasi o Timor-Leste e tatau ona faamamafa i iugafono ni auivi e tolu: muamua, fatuina o polokalame fesoasoani tuusao e mafai ai ona faasoasoa tatau tupe e pulea e UN e lagolago ai musika faaleaganuu ua mate. Lona lua, fa'atuina avanoa i a'oa'oga ma punaoa mo tusiata e fesoasoani i le fa'asaoina ma le fa'asalalauina o musika a latou aganu'u. Ma le mea mulimuli, tuʻuina atu i le au tusiata ni fesoʻotaʻiga i totonu o le musika, ma le faʻafaigofieina o maliega i le va o tusiata ma le aufaipisinisi e faʻamautinoa le saʻo o togafitiga, taui, ma le faʻasaoina ma le faʻasaoina o ituaiga o musika mate. E ala i le taulaʻi atu i nei gaioiga taua, o le Democratic Republic of Timor-Leste ua mautinoa e mafai e lenei komiti ona pasia se iugafono e le gata ina puipuia ai le faʻaitiitia o musika o aganuu eseese, ae faʻamautinoaina foi le puipuiga a le au tusiata lava latou, faʻamautinoa le faʻaauauina o a latou tu ma aga musika taua. 

Faataitaiga Pepa Pa'epa'e #5 

UNESCO

Ripapelika Temokarasi o Timor-Leste 

Autu B: Fefa'ataua'iga o Mea Fa'aleaganu'u 

Iakopo Samita 

Aoga Maualuga a Amerika 

E pei lava ona leiloa e se tamaitiiti se vaega o i latou lava pe a maliu se matua, o atunuu ma o latou tagata e feagai ma se faanoanoaga tele pe a aveesea a latou aganuu. O le toesea e le gata i le gaogao vaaia ua tuua ae faapea foi i le tafia filemu o le faasinomaga ma measina. O le Ripapelika Temokarasi o Timor-Leste na feagai ma se tala faasolopito faapena. I lona ala umi ma le faigata i le tulaga o le setete, ua oo ai Timor-Leste i le nofoia, pulega sauā, ma le fasioti tagata. I lona talafaasolopito umi o le motu sili ona tamaoaiga i le talafaasolopito o le Lesser Sunda Islands, na fausia ai e tagata Timorese ni ata auiliili, ie, ma auupega apamemea. Ina ua mae'a galuega a Potukale, Holani, ma mulimuli ane i Initonesia, o nei meafaitino ua mou atu uma mai le motu, e na'o falemataaga a Europa ma Initonesia e aliali mai. O meafaitino na faoa mai nofoaga o suʻesuʻega anamua a Timor e lagolagoina ai le olaola o maketi uliuli e tele lava ina faia e tagata o le atunuu, oe masani ona ola i le mativa. O se itu taua o lenei komiti o le lagolagoina lea o taumafaiga a malo e tetee atu i le gaoi o ata ma fesoasoani i malo e toe maua mai mea taua na faia i le vaitaimi o le colonial. Faatasi ai ma le gaoi o faatufugaga faifai pea ma malo nofoia e aunoa ma le puleaina o a latou mea tau aganuu, o le atiaeina o polokalame atoatoa e fesoasoani ai i atunuu i le puipuia o measina faaleaganuu ma le pasia o tulafono fou e uiga i pulega faa-kolone o ni mataupu faigata. 

O le Malo Temokarasi o Timor-Leste o loʻo faʻamalosia malosi mo le atinaʻeina o tulafono fou e faʻamauina ai aia tatau a atunuu e toe maua ai meatotino faʻaleaganuʻu na ave i luma o le 1970, o se vaitau ua faʻailogaina i le tele o le faʻaaogaina o kolone ma le faoa o oa faʻaleaganuʻu. O le tala faasolopito o Timor-Leste e tumu i luitau e fesoʻotaʻi ma meatotino faʻaleaganuʻu, e afua mai i lona poto masani i feutagaiga ma pulega faakolone mo le toe faʻafoʻiina o mea taua na faoa i vaitaimi o le nofoia. O le tauiviga mo le toe fa'afo'i mai o lo'o fa'amamafaina ai le mana'omia fa'anatinati mo fa'atonuga fa'aletulafono e fa'afaigofie ai le toe fa'afo'i atu o mea fa'aleaganu'u gaoia i o latou atunu'u na tupuga mai ai. E le gata i lea, ua tauivi Timor-Leste ma le mala o le faatauina atu faasolitulafono o mea tau aganuu i totonu o ona tuaoi, ma faailoa mai ai le manaomia tele o fesoasoani ma auala lagolago e puipuia ai measina faaleaganuu mai le soona fai ma le gaoi. I lenei tulaga, o Timor-Leste e tu o se molimau i le lavelave ma mea moni o mataupu tau meatotino faaleaganuu i le lalolagi faʻaonaponei ma o loʻo faʻatulagaina lelei e saofagā ai faʻamatalaga taua i le atinaʻeina o fuafuaga faʻatino e faʻafetaui ai nei luitau i le lalolagi atoa. 

Ina ia mautinoa le aoga ma le aoga i lana faiga, e tatau i lenei komiti ona faʻamuamua le faʻatinoina o fuafuaga a le nuʻu e faʻatatau i le puipuia o measina faaleaganuu, le atinaʻeina o meafaigaluega e mafai ona maua i le lalolagi atoa e faafaigofie ai le siakiina o fefaʻatauaʻiga faʻaleaganuʻu, ma le faʻavaeina o auala e mafai ai ona toe faʻafoʻi mai mea faʻaleaganuʻu na maua i luma o le 1970. Ina ia faʻaleleia taumafaiga e faʻafefe ai fefaʻatauaʻiga faʻaleaganuʻu o mea faʻaleaganuʻu, o le Democratic Republic of Timor-Leste ua faʻatuina le faʻavaeina o se volenitia tino e mafai ona lesitala i luga o le initaneti ma maua aʻoaʻoga faʻapitoa e fesoasoani i le faʻamaonia ma le toe faʻaleleia o 'oa faʻaleaganuʻu gaoia. O sui o lenei tino o le a faʻamalosia e galulue faʻatasi ma INTERPOL, tuʻuina atu faʻamatalaga taua ma le lagolago i le sailiga o mea gaoia, ma o le a maua uma le faʻaaloalogia ma taui mo a latou sao. E le gata i lea, ina ia faʻamalosia nei fuafuaga, e fautua Timor-Leste mo le atinaʻeina o se meafaigaluega faʻapitoa e faʻaogaina e le atamai e faʻatulagaina e suʻesuʻe faʻasolosolo luga o luga ole laiga mo le faʻatau atu o mea faʻaleaganuʻu gaoia. Fa'aauupegaina i fa'amaoniga fa'amaonia, o lenei meafaigaluega o le a fa'ailoa atu ai pulega talafeagai ma puipuia ai fefa'ataua'iga fa'asolitulafono, fa'atasi ai ma fa'amaumauga tu'ufa'atasiga fa'aleaganu'u o lo'o iai i le taumafaiga faifaipea e puipuia measina a le lalolagi. E ala i le taulai atu i nei fuafuaga autu, ua uunaia ai e le Malo Temokarasi o Timor-Leste lenei komiti ina ia faia se gaioiga maumaututu i le taulimaina o le manaoga faanatinati e puipuia a tatou measina faaleaganuu. E ala i le fa'amuamuaina o fuafuaga a le nu'u, le atina'eina o meafaigaluega e su'esu'e ai, ma le fa'atuina o auala mo le toe fa'afo'i atu o meafaitino, e mafai ai e lenei komiti ona fa'amalosia taumafaiga fa'atasi e tetee atu i fefa'ataua'iga fa'aleaganu'u. O le fa'atuina o se vaega volenitia, fa'atasi ai ma le tu'ufa'atasia o le fa'aogaina o tekonolosi fa'atekonolosi, o lo'o fa'atusalia ai ni laasaga fa'apitoa mo le fa'asaoina o mea fa'aleaganu'u mo tupulaga i le lumana'i. 

Faataitaiga Pepa Iugafono 

UNESCO 

Autu Vaega B: Fefa'ataua'iga o Mea Fa'aleaganu'u 

Fa'avae i luga o Mea e Taua Fa'aleAganu'u (FOCUS)

Sponsors: Afghanistan, Azerbaijan, Pasila, Brunei, Central African Republic, Chad, Chile, Saina, Croatia, Côte D'Ivoire, Aikupito, Eswatini, Georgia, Siamani, Haiti, Initia, Iraq, Italia, Iapani, Kazakhstan, Mekisiko, Montenegro, Republic of Korea, Russian Federation, Saudi Arabia, Turkmenistan, Zambia,

Saini: Polivia, Cuba, El Salvador, Equatorial Guinea, Eleni, Initonesia, Latvia, Liberia, Lithuania, Matakasa, Morocco, Nouei, Peru, Togo, Türkiye, Iunaite Setete o Amerika

Fuaiupu muamua:

Iloaina le mana'omia o le toe fa'afo'i atu o mea fa'aleaganu'u,

Fa'afefe e ala i le tele o mea fa'aleaganu'u o lo'o fa'atauina,

Malamalama o le matafaioi a atunuu tuaoi o atunuu ua afaina i le puipuiga o mea,

Faamaonia se faiga e fuafua ai le umiaina o mea faitino,

Fa'ailoa le taua o le puipuia o measina faaleaganuu ma nofoaga o tala'aga,

Matauina le taua o le puipuia o measina faaleaganuu ma le taua o measina,

Fa'alelei i le a'oa'oina o tagata lautele i mea fa'aleaganu'u,

Adamant e uiga i le toe maua mai o oloa faatau fa'asolitulafono,

1. Fa'atuina o fa'alapotopotoga fa'ava-o-malo fou e fa'auluulu i lalo ole UNESCO;

a. Fa'atuina le FOCUS Organization;

i. Faamuamua le galulue faatasi i le va o atunuu ma faafaigofie le galulue faatasi filemu;

ii. Faatulagaina o taumafaiga a le komiti laiti;

iii. Galue o ni tagata faufautua faaituau i le va o malo o le atunuu;

iv. Fesootaiga sa'o ma falemataaga;

v. Valaaulia fa'alapotopotoga tuto'atasi o lo'o iai a latou pulega fa'a-fa'amasinoga e pei ole International Council of Museums (ICOM) ma le INTERPOL;

vi. Fa'ateleina le o'o atu i polokalame o iai nei e pei o Lisi Mumu ma le Lost Art Database;

vii. Fausiaina o lala i totonu o le faʻalapotopotoga faʻapitoa e faʻatalanoaina mataupu faʻapitoa;

e. Fa'atuina le Artifact Rescue Corps mo Measina (ARCH) mo le puipuiga ma le lavea'iina o mea fa'aleaganu'u mai fefa'ataua'iga fa'asolitulafono, fa'atasi ai ma a latou tausiga fa'aauau;

i. Vaavaaia e sui o le UNESCO, INTERPOL, ma le Ofisa o Malo Aufaatasi i Fualaau Faasaina ma Solitulafono (UNODC);

ii. Pulea fa'aitulagi e ala i komiti fa'atonu e pulea e UN e fa'atusa lelei atu ai tu ma aga;

iii. E maua e le au paia le taui ma le fa'aaloalogia mo sao taua o le toe fa'aleleia ma le toe fa'afo'iina o measina;

iv. E mafai e volenitia ona saini e maua a'oa'oga talafeagai i luga ole laiga, e mafai ai ona fa'alautele le lautele o tagata volenitia;

1. A'oa'oina i le polokalame a le iunivesite fa'alotoifale na fa'atuina i lalo o le Fuaiupu 5

2. O malo e leai se initaneti, po'o e tauivi e fa'aulu tagatanu'u e saini i luga ole laiga, e mafai ona fa'asalalau fa'atasi i ofisa o le malo, nofoaga fa'ale-aganu'u, ma isi;

i. Fa'avae se komiti fa'amasino e tusia ta'iala ile auala e tatau ona molia ai e malo tagata solitulafono e gaoi pe fa'aleagaina meatotino fa'aleaganu'u;

i. Feiloai ta'i 2 tausaga;

ii. Na fa'atūina mai atunu'u e fa'amasinoina e saogalemu lea e sili ona fetaui ma le tu'uina atu o fautuaga i ia mataupu tau le saogalemu;

iii. Saogalemu o le a fuafuaina i lalo o le Global Peace Index aupito lata mai, ma amanaia le talafaasolopito o tagi faaletulafono;

1. Feso'ota'i sa'o ma falemata'aga;

2. Valaaulia fa'alapotopotoga tuto'atasi o lo'o iai a latou pulega fa'a-fa'amasinoga, e pei o le International Council of Museums (ICOM) ma le INTERPOL;

3. Fa'ateleina le a'afia o polokalame o iai nei e pei o Lisi Mumu ma le Lost Art Database;

2. Fausia punaoa mo tupe ma punaoa e fesoasoani ai i atunuu i nei taumafaiga;

a. Fa'atinoina o punaoa o lo'o galue i le tu'uina atu o a'oa'oga ma fa'amalosia le au ofisa fa'amalosia tulafono e fa'alavelaveina mea fa'atau;

i. Fa'aaogaina o fuafuaga a le UNESCO e fa'amalosia ai ofisa fa'amalosia tulafono ma fa'apolofesa o measina fa'aleaganu'u e puipuia ai tuaoi o le atunu'u mai le fa'atulafonoina o mea;

1. Fa'auluina o tagata tomai fa'apolofesa e to'a 3 mai le UN Security Council mo atunu'u ta'itasi i ona tua'oi ma fa'atūina ni 'aufaigaluega e fa'amaopoopo i le va o atunu'u ina ia fa'aumatia galuega fa'alava;

2. Fa'aaogāina fa'apolofesa o measina fa'ale-aganu'u mai ta'ita'i i nofoaga fa'aleaganu'u fa'atasi ai ma le fa'alauteleina o le malamalama i tala fa'asolopito ma le fa'asaoina o mea faitino;

3. Mana'omia le au ofisa fa'amalosia tulafono ina ia o'o i a'oa'oga tutusa ma le 'ese'ese ina ia mautinoa latou te faia tagata uma (fa'apitoa ma tagata laiti) i le fa'aaloalo ma le faiga sa'o;

ii. Fausia o mamanu e tu'uina atu ai le fa'amalosia faaletulafono mo nofoaga fa'aleaganu'u e sili ona lamatia e puipuia ai le gaoi o mea fa'aleaganu'u;

1. Faʻaaogaina faʻamatalaga e uiga i le taua o mea faʻale-aganuʻu, nofoaga, faʻapea foʻi ma le talaʻaga o le gaoi o mea e gaosia ai mamanu faʻavae AI;

2. Fa'aaogaina o fa'ata'ita'iga fa'avae AI e fa'apipi'i ai le fa'amalosia tulafono i nofoaga e lamatia ai;

3. Fautuaina mo atunuu o le ekalesia e faasoa atu faamatalaga i tala faasolopito o le gaoi ma nofoaga o loo faateleina ai le lamatiaga i totonu o atunuu;

iii. Su'esu'eina o le fe'avea'i po'o le fa'aliliuina o mea fa'aleaganu'u fa'ailoga mai nofoaga fa'aleaganu'u a tua'a;

1. Fa'aaogāina o se auala manino mo le fa'ailogaina o mea fa'aleaganu'u taua e siaki ai fegasoloa'iga ma fa'ate'aina le fa'atauina atu i totonu po'o le atunu'u o measina;

iv. Galulue faʻatasi ma UNODC e maua ai le lagolago ma punaoa suʻesuʻeina solitulafono;

1. O le fa'aaogaina o togafiti mai le UNESCO ma le UNODC o le a fa'aaogaina mo le tele o le gaosiga;

2. Fa'apa'aga ma le UNODC e fesoasoani i le fo'ia o le atugaluga o fa'atauga fa'asaina fa'atasi ma fefa'ataua'iga o meafaitino;

3. Fautuaina le UNESCO e toe fa'asoa tupe mo se taumafaiga fa'aa'oa'oga e fa'atautaia ai a'oa'oga mo tagata ta'ito'atasi o lo'o naunau i le itulagi;

e. Toe fa'asoaina tupe mai galuega a le UNESCO sa iai muamua ma ua fa'atuputeleina e avea ma foa'i tuto'atasi;

i. Fausiaina o se Faaputugatupe a le Lalolagi mo le Faasaoina o Talafaasolopito Faaleaganuu (GFPCH);

i. O se vaega o le tala fa'aletausaga a le UNESCO e 1.5 piliona tala o le a saofagā fa'atasi ma so'o se foa'i tauofo mai atunu'u ta'itasi;

o. O le i ai o falemata'aga fa'ava-o-malo ma a'oga fa'ata'ita'iga fa'atupeina e o latou 'a'ai po'o atunu'u e fa'atatauina se pasene fa'atatau o tupe maua na maua e tagata tafafao mai i le fa'aputugatupe a le UNESCO mo le toe fa'afo'iina o mea fa'aleaganu'u;

u. Manaomia se tusi faamaonia a le UNESCO mo le au fai falemataaga;

i. Fa'aitiitia faiga pi'opi'o i totonu o falemata'aga lea e fa'atuputeleina ai le agava'a mo fefa'ataua'iga o ia mea mo le fa'ateleina o tupe mama;

f. Tuuina atu o tupe mo le siakiina o talaaga;

i. Fa'amaumauga fa'afuainumera (pepa o lo'o fa'amatala ai le tala fa'asolopito, taimi, ma le taua o se ata po'o se mea taua) e faigofie lava ona fa'atauina e le au fa'atau maketi uliuli e manana'o e fa'ateleina a latou tupe mama ae fa'aitiitia ai lo latou masalosalo;

ii. O le fa'aleleia atili o su'esu'ega i tua e mana'omia e fa'agata ai le fa'aulufale mai o pepa fa'akomepiuta;

1. Fa'asoa tupe e fa'aleleia atili/fausia ai fale mata'aga i atunu'u na afua mai ai mea fa'aleaganu'u ua gaoia ina ia fa'amautinoaina o le puipuiga ma le puipuiga e maua ai le avanoa fa'aopoopo e puipuia ai le fa'aleagaina po'o le gaoi o mea taulima;

g. Fausiaina o se komiti fa'apitoa/fa'amata'aga fa'apitoa po'o tagata fa'atonu o le a filifilia po'o fea mea e fa'amuamua i le fa'atau/fa'afo'i mai;

3. Fa'atinoina faiga o tulafono fa'ava-o-malo;

a. Fa'atagaina le Criminal International Accountability Operation (CIAO) e fa'afefe ai fefa'ataua'iga fa'aleaganu'u fa'aleaganu'u e ala i fa'asalaga fa'asala;

i. O le fa'alapotopotoga o le a aofia ai sui le fa'aituau ma le saogalemu o le lalolagi lautele;

1. Puipuiga ma le le fa'aituau o le a fa'amalamalamaina e le Global Peace Index fa'apea fo'i fa'agaioiga fa'aletulafono fa'asolopito ma lata mai;

ii. O le a fono le faalapotopotoga i le tailua tausaga;

e. Fa'ailoa tulafono fa'amalosia e tetee atu i solitulafono mo atunu'u e mulimulita'i i latou lava faitalia;

i. E aofia ai fa'asalaga falepuipui mamafa;

1. Fautuaina le itiiti ifo i le 8 tausaga, faatasi ai ma sala tupe e tatau ona faamasinoina e atunuu taitasi;

ii. O le a mulimuli atu atunuu i taʻiala i la latou lava faitalia;

i. Fa'amamafa taumafaiga a leoleo i le va o tuaoi e tulituliloa tagata fa'ananā ma feso'ota'i ma isi;

o. Fa'atuina fa'amaumauga i le lalolagi atoa ma le avanoa e maua ai nofoaga o lo'o maua fa'anana e mafai e leoleo ona sailia;

u. Fa'afaigaluega tagata su'esu'e fa'amaumauga mai atunu'u naunau e fa'ailoa fa'ata'ita'iga i ala;

f. Puipuia aia tatau a malo i suʻesuʻega o mea faʻasolopito;

i. Tuuina atu o aia tatau i suʻesuʻega suʻesuʻe i le atunuu o loʻo maua ai nai lo le kamupani o loʻo tuʻuina atu le aufaigaluega;

ii. A'oa'oga fa'apitoa e pei o ta'iala mo i latou o lo'o galulue i nofoaga eli;

g. Fa'alauiloa fa'alapotopotoga su'esu'e su'esu'e i nu'u;

i. Fa'aleleia le fa'atupega mo fa'alapotopotoga su'esu'e e ala i le fa'atupega a le UNESCO ma fa'amalosia le fa'atupega a nu'u ma atunu'u;

h. Uunaia le felagolagoma'i o tuaoi ma fefa'asoa'i so'o se fa'amatalaga talafeagai e uiga i le mauaina po'o le mea o lo'o i ai mea fa'aleaganu'u gaoia fa'apea le galulue fa'atasi i le toe fa'aleleia;

i. Tuuina atu le puipuiga atili mo Nofoaga o Measina a le UNESCO ma le puipuia o le faʻaogaina atili ma le aveeseina o measina mai ia mea;

ii. Fa'atuina se komiti e va'aia nei nofoaga ma a latou mea fa'aleaganu'u, ma fa'ataga ai latou e fa'aleleia le puipuiga;

iii. Fa'atulaga nofoaga su'esu'e fa'ata'amilo i nofoaga e fesoasoani i le a'oa'oina atili ma tu'uina atu fa'aopoopo le puipuiga malu ile nofoaga;

j. Faʻaleleia fesoʻotaʻiga saogalemu mo tagata suʻesuʻe ma le saogalemu;

i. Fausia ni faiga fou o feso'ota'iga mo le tu'uina atu o fa'amatalaga taua;

ii. Fa'afaigofie ona maua fa'amaumauga o lo'o iai i itu uma ma atunu'u;

k. Fa'amalosia tulafono a le atunu'u ma le fa'amalosia o fa'asalaga ogaoga e fa'asaga i tagata fa'atau fefa'ataua'iga ina ia fa'ato'a lelei ai fefa'ataua'iga;

l. Vala'au i le Komiti Fa'atonu a Malo Tele (CAN) e fesoasoani i le fa'amautuina o le umiaina o mea fa'aleaganu'u;

i. O le Komiti Fa'atonu e aofia ai sui mai atunu'u uma e fa'amaualuga i a latou measina fa'aleaganu'u ma o le a feliuliua'i fa'apea fo'i ma fa'auiga mai sui o le UNESCO ma fono fa'aitulagi;

ii. Soo se atunuu e mafai ona talosaga mo le umiaina o mea taua e ala i le laupapa;

1. Iloiloga o tala fa'asolopito ma fa'aleaganu'u taua o le a faia e ala i komiti fa'apitoa ma UNESCO e fa'amautu po'o fea e sili ona tu'u ai;

2. O le tele o puipuiga e saunia e malo o le a amanaia pe a fuafuaina le pule;

a. Fa'ailoga e aofia ai ae le fa'atapula'aina i: fa'atupega mo le puipuiga o mea faitino, tulaga o fete'ena'iga malosi i totonu o le taliaina ma le foa'i atu o setete, ma faiga fa'apitoa/nofoaga mo le puipuiga o mea faitino;

iii. Fausia se faiga fa'ale-aganu'u fa'aleaganu'u 'Sink or Swim' e Iraq, e fa'ataga ai malo o lo'o i ai le fa'atauaina o meafaitino e fai feagaiga fefa'asoaa'i ma isi atunu'u ina ia fa'alauiloa a'oa'oga fa'aleaganu'u ma fa'a'ese'esega i fa'aaliga mata'aga fa'asolopito;

1. Fetufaaiga e mafai ona ala i mea faitino faaletino, faamatalaga, tupe, ma isi;

a. Fa'amalosia turisi i atunu'u ia e mafai ona latou lisi ai measina mai isi atunu'u e fa'asoa le 10% o a latou tupe maua fa'aletausaga i falemata'aga na toe fa'afo'i mai;

e. Tufa atu se aofaiga o tupe i atunuu e faalagolago i le pasene o a latou mea taulima o loo i ai;

2. O nei mea e tatau ona faʻaaogaina mo naʻo faʻamoemoega faʻaleaʻoaʻoga ae le o le suia;

m. Fa'atuina se faiga tau lafoga (TPOSA) totogi atu i tupe fa'ale-aganu'u a UNESCO, fa'atulafonoina ma le WTO ma le INTERPOL i le fa'atauga fa'avaomalo o oloa iloga fa'asolopito;

i. O le le usita'ia o lenei faiga e pei ona maua i le su'eina o tagata ta'ito'atasi po'o fa'alapotopotoga tu'ufa'atasi e le au su'esu'e a le WTO o le a i'u ai i le tagata po'o le fa'apotopotoga o lo'o feagai ma moliaga fa'ava-o-malo i luma o le ICJ, fa'atasi ai ma moliaga e fa'aopoopoina mo le fefa'ataua'iga o oloa fa'ale-aganu'u ma le fa'asolitulafono fa'atasi ma so'o se moliaga tau fa'asese;

ii. Ole fua faatatau ole lafoga e mafai ona fesuisuiai e faalagolago ile fesuiaiga o tupe ma le PPP i le va o atunuu talafeagai, ae ole a fautuaina se laina faavae o le 16%, ina ia fetuunai pe a iloa e talafeagai i totonu o se tikeri talafeagai e le Faalapotopotoga o Fefaatauaiga a le Lalolagi;

iii. O tagata ta'ito'atasi e maua i lalo o le soliga o le TPOSA o le a tali atu i le fa'asalaga e faia i lo latou lava atunu'u, ae fa'amauina i tulaga fa'ava-o-malo e pei ona fuafuaina e le ICJ;

4. Lagolagoina taumafaiga e toe fa'afo'i atu mea fa'anana na gaoia;

a. Fa'afaigaluegaina tausi falemataaga ma tagata poto su'esu'e su'esu'e e su'esu'e fa'aaliga o lo'o iai e asiasia mea taua mo fa'ailoga o le fa'aleaga fa'asolitulafono;

i. E mafai ona fesoasoani i le NEXUD AI app a Siamani lea e mafai ona maua i le lalolagi atoa ma ua uma ona faʻatupeina / faʻagasolo Repurposing polokalame AI o loʻo i ai nei a Mekisiko mo le faʻatauina o fualaau faasaina;

e. Fa'alauiloa tulaga fa'ava-o-malo mo feutanaiga e uiga i le toe fa'afo'i mai;

i. Fa'aaogaina o auala a le UNESCO ua tuana'i e fesoasoani i le mata'ituina o le toe fo'i mai o mea fa'aleaganu'u;

1. Galuega toe fa'afo'isia ua mavae e ala atu i Initia;

2. I le 2019, na toe faʻafoʻi atu ai e Afghanistan le 170 ata tusi ma toe faʻaleleia galuega faʻapitoa e ala i le fesoasoani a le ICOM;

ii. Fa'alauteleina feutanaiga tuusa'o ma le atunu'u o lo'o umia mea fa'aleaganu'u ma fa'aliliuina i se tulaga fa'ava-o-malo e fo'ia ai mataupu tau toe fa'aleleia;

iii. Fa'aaogā aiaiga o lo'o iai muamua o le feagaiga 1970 i le fa'asa ma le taofia o le fa'aulufaleina fa'asolitulafono mai fafo ma le fa'aliliuina o le umiaina o meatotino fa'aleaganu'u ma fa'aoga i mea taulima na aveese muamua;

iv. Fa'aaogā le faoa faamalosi ma le toe fa'afo'i atu o le feagaiga o le 1970 ina ia mautinoa le toe fa'afo'i saogalemu mai o mea na fa'atauina a'o le'i mae'a le 1970;

i. Fausia se tulaga fa'atulagaina mo le toe fa'afo'i mai;

i. Faʻamalosia faaiuga mai le 1970 Hague convention e faʻasa ai le gaoi i taimi o feteʻenaʻiga faʻaauupegaina, faʻamalosia le faʻatinoina o faʻasalaga pe a le mulimulitaia;

ii. Fa'ailoa le le tonu i le lalolagi atoa o faiga fa'akolone ma fa'atūina ai se faiga, pe a fai ma le le loto i ai, e tatau ona toe fa'afo'i atu i le atunu'u na tupu mai ai;

iii. Fa'aaogāina o le manatu o le gaoi fa'apea tutusa ma measina na ave fa'asolitulafono, fa'amauina le au fa'atau fefa'ataua'iga mo le gaoia o tufuga fa'ale-aganu'u ma tu'ufa'atasiga, fa'aaogaina o le puletaofia fatuga i luga o ata na gaoia lea na o'o atu ai i faleoloa fa'alenu'u ma faleoloa taulima i le lalolagi i Sisifo;

o. Fa'aaogaina o le Fono Fa'avaomalo a Fale Mataaga a le UNESCO e va'aia le toe fa'aleleia;

i. O le tausisia o gaioiga ua tuanaʻi a le ICOM, lea e sili atu i le 17000 mea na toe maua mai faiga faʻatulafonoina ma toe faʻaleleia;

u. Fa'atuina se fa'aaliga su'ega a le UNESCO o mea taulima mai lo latou ulua'i atunu'u, fa'aosofia le toe fa'afo'i atu o na mea ina ia mafai e na falemata'aga ona maua se tusi faamaonia a le UNESCO;

5. Fa'amatala le fa'avaeina o se fa'avae mo se faiga fa'alea'oa'oga i le lalolagi e sili atu

a'oa'o tagata ta'ito'atasi i le taua o le fa'asaoina o nei mea;

a. O lenei iugafono o loʻo galue agai i le aʻoaʻoina o tamaiti aʻoga ma tagata faigaluega lautele;

i. Faatasi ai ma tamaiti aʻoga, UNESCO o le a faipaʻaga ma iunivesite poʻo faʻalapotopotoga ina ia aloese mai le faʻamaʻi o le faiʻai ma aumai aʻoaʻoga maualuga i LDC;

1. O mataupu tau a'oa'oga o le a aofia ai le taua o mea fa'ale-aganu'u, tulafono o meatotino tau le mafaufau, tulafono o meatotino fa'ale-aganu'u, ma maliega tau fefa'ataua'iga;

ii. O polofesa o le iunivesite / tagata aʻoga agavaa o le a maua le faʻaaloalogia ma / poʻo le taui mo a latou taumafaiga;

iii. O tagata faigaluega lautele ma tagata ofisa o le tulafono o le a maua ni manaoga faʻapitoa aʻo leʻi ulufale atu i auaunaga e feagai ma fefaʻatauaʻiga faʻaleaganuʻu, aemaise lava i "sone mumu" poʻo nofoaga e iloga ai lenei gaioiga;

1. O le mea lea e taofia ai faiga faatogafalea ma faiga pi’opi’o i tulaga maualuluga;

2. O le a ofoina atu fo'i se taui tau tupe mo galuega fa'ale-aganu'u e manuia ina ia maua ai fa'amalosi;

3. O a'afiaga malolosi po'o a'afiaga fa'aletulafono o le a fa'atinoina e ala i le galulue fa'atasi ma LEGAL ma INTERPOL;

iv. O vaega laiti o le a faia i lalo o lenei iugafono e faʻavae i luga o nofoaga faʻafanua (faʻamautinoa o le a maua e atunuu uma le gauai tutusa ma punaoa ina ia mafai ai ona foia a latou mataupu);

1. O nei vaega o le a fa'atautaia nisi itumalo ua fuafuaina e le UNESCO o le a fesoasoani i le toe fa'aleleia o nei mea;

2. O le a maua e atunu’u e le tau atina’e le avanoa e maua ai fesoasoani ma alagaoa o lo’o fa’atupeina e le UNESCO ma atunu’u sa nofoia muamua;

e. O fa'alapotopotoga volenitia ma fa'alapotopotoga fa'apitoa e fa'atatauina o le a faia ni mea fa'aa'oa'oga;

i. O mea tau a'oa'oga o le a fa'aogaina e a'oa'o ai tagata lautele i mea taulima o lo'o tu'uina atu i falemata'aga;

1. E mafai ona faia lenei mea i le tulaga o fa'ailoga, vitiō, po'o ta'amilosaga ta'iala a fale mata'aga ta'itasi ma pulega;

ii. O mea tau aʻoaʻoga o le a faʻamaonia e UNESCO ma atunuu talafeagai;

6. Fa'ailoa le mana'omia o le fa'asinomaga fa'ale-aganu'u ma measina, ma le a'afiaga o se fa'asinomaga fa'aleaganu'u malosi mo le puipuiga o mea fa'aleaganu'u;

a. Vala'au mo le fa'avaeina o se fonotaga a le UNESCO e fa'ailoa mai ai mea fa'aleaganu'u gaoia;

i. Fa'amanatu o le tele o mea fa'aleaganu'u ua gaoia o lo'o i totonu o fa'alapotopotoga fa'alaua'itele ma fa'alapotopotoga tumaoti, ma fa'aalia i tagata lautele;

ii. Fa'amamafa atu e leai se noataga fa'aletulafono mo se fa'alapotopotoga e fa'aalia a latou meafaitino ma o lo'o i ai se malosi malosi e tatau ona fai;

iii. Fautuaina mo le faatupeina o le fonotaga e saunia e le au foaʻi ma tagata tomai faʻapolofesa o loʻo faʻatupeina nei faʻalapotopotoga o loʻo umia mea faʻaleaganuʻu;

iv. Fa'ailoa o malo malolosi o lo'o si'i a'e nei mea taulima o lo'o va'ava'ai pea e fausia so'otaga ma atunu'u laiti ma le malolosi, ae maise lava atunu'u na feagai ma pulega fa'akolone (e mafai e nei atunu'u ona auai i le fonotaga a le UNESCO e faia ai);

v. Fa'amamafa a mae'a loa le fono, e mafai loa ona toe fa'afo'i mea fa'aleaganu'u i lona atunu'u;

vi. Fa'amanatu atu o lenei fonotaga e na'o le lotofuatiaifo, ma o se auala mautinoa e toe fa'afo'i ai le tele o mea fa'ale-aganu'u i lo latou fa'alapotopotoga;

e. Fa'aaogā le poloketi #Unite4Heritage a le UNESCO e fesoasoani ai i le fa'atofuina o fuafuaga e fa'amalosia ai le fa'alauiloaina ma le foa'i atu i lenei fa'amoemoe;

i. Fa'atalanoaina auala lelei e ala i fa'asalalauga fa'asalalau fa'asalalau e ala i fa'alapotopotoga fa'apitonu'u ma fa'avaomalo fa'atautaia;

ii. Faʻalauteleina i luga o le konafesi talimalo i le 1970's e aoina ai lagona faʻavaomalo o fefaʻatauaʻiga ma le amanaia o mea tutupu i le taimi nei e fausia ai se faʻafouga fou o le toe faʻaleleia o mea faʻale-aganuʻu;

i. Iloa le taua o mea fa'ale-aganu'u o lo'o umia mo lo latou atunu'u ma lo latou tala'aga ma taofia ai le fa'asolitulafono i taumafaiga e toe maua mai;

i. Fa'ailoa atu le atugaluga o nisi tagata o le sosaiete i mea fa'aleaganu'u fa'aleaganu'u;

ii. Fa'amamaluina o tulafono fa'aitulagi e puipuia ai meatotino fa'aleaganu'u mai fafo i totonu o fa'aputuga fa'alaua'itele pe tumaoti.

Fa'alavelave 

O le a le Fa'afitauli? 

Fa'alavelave komiti o se ituaiga sili atu ona alualu i luma, laʻititi, faʻavavevave o le Faʻataʻitaʻiga UN komiti e faʻataʻitaʻiina le faʻataunuʻuina vave o le faiga o filifiliga a se tino faʻapitoa. E mafai ona fa'asolopito, fa'aonaponei, tala fatu, po'o le lumana'i. O nisi o faʻataʻitaʻiga o komiti Faʻalavelave o le US Presidential Cabinet on the Cuban Missile Crisis, le Fono a Malo Aufaatasi e tali atu i se taufaamataʻu faaniukilia, o se apocalypse zombie, poʻo ni kolone avanoa. Ole tele o Komiti Fa'alavelave e fa'avae fo'i i tusi ma ata tifaga. E le pei o fofo umi o loʻo taulaʻi i ai le komiti o le Fono Tele, o komiti faʻalavelave e faʻaalia le tali vave ma fofo mo taimi pupuu. E fautuaina komiti fa'alavelave mo sui ua uma ona faia se komiti o le Fono Tele. E mafai ona vaevaeina komiti faʻalavelave i ni vaega eseese se fa, o ia mea taʻitasi o le a faʻamatalaina auiliili i lalo: 

1. Sauniuniga 

2. O le Tulaga 

3. O le Potu i luma 

4. Le Potu Tua 

O le komiti masani Fa'alavelave ua ta'ua o a Fa'alavelave Nofofua, lea e aofia ai i lenei taiala. A Komiti Soofaatasi Faalavelave e lua komiti o Fa'afitauli ma itu fa'afeagai i le mataupu lava e tasi. O se faʻataʻitaʻiga o lenei mea atonu o le Iunaite Setete o Amerika ma le Soviet Union i le taimi o le Cold War. An Komiti Ad-Hoc ose ituaiga Komiti Fa'alavelave lea e le iloa e sui usufono a latou autu se'ia o'o i le aso o le fono. Komiti Ad-hoc e matua maualuga lava ma na'o le fautuaina mo sui fa'apitoa. 

Sauniuniga 

O mea uma e mana'omia mo tapenaga mo se Komiti o le Fono Tele e mana'omia fo'i le tapenaina o se komiti o Fa'alavelave. So'o se sauniuniga o lo'o aofia i totonu o lenei ta'iala e fa'atatau e fa'aopoopo i le tapenaga mo se Komiti o le Fono Tele ma fa'aaoga i taimi o Komiti Fa'alavelave. 

Mo Komiti Fa'afitauli, o le tele o konafesi e mana'omia ai sui usufono e tu'uina atu se pepa pa'epa'e (pepa tulaga masani a le Fono Tele) ma se pepa uliuli mo autu taitasi. Pepauliuli o ni fa'amatalaga pupuu o lo'o fa'amatala ai le tulaga o le sui usufono ma lana matafaioi i le komiti o Fa'alavelave, iloiloga o le tulaga, sini, ma fa'amoemoega muamua. O pepa uliuli e fa'amautinoa ai ua sauni sui usufono mo le saoasaoa o komiti Fa'alavelave ma maua se malamalamaga malosi i lo latou tulaga. O pepa uliuli e tatau ona fa'ailoa mai ai le fa'alavelave fa'alavelave a le sui usufono (fa'alautele i lalo), ae le tatau ona fa'ama'oti-e masani ona fa'asāina le tusia o fa'amatalaga fa'alavelave (fa'alautele i lalo) i luma o le komiti. O se auala lelei e iloa ai le eseesega i le va o pepa paʻepaʻe ma pepa uliuli o le manatua lea o pepa paʻepaʻe o mea ia e mafai e le sui usufono ona iloa e tagata uma, ae o pepa uliuli o mea ia e manaʻo le sui usufono e natia mai tagata lautele. 

Le Tulaga 

I totonu o se Komiti Fa'alavelave, e masani ona fai sui o tagata ta'ito'atasi nai lo o atunu'u. Mo se faʻataʻitaʻiga, o se sui usufono e mafai ona avea ma Failautusi o Malosiaga i totonu o le Kapeneta Peresetene poʻo le Peresetene o se kamupani i le Komiti Faatino o Faatonu. O se taunuuga, e tatau i sui usufono ona sauni e fai ma sui o latou lava manatu, tulaga faatauaina, ma mea e mafai ona fai nai lo faiga faavae a se vaega tele po o se atunuu. E le gata i lea, e masani ona i ai i sui usufono le a vaega o malosiaga, se aofa'iga o malosiaga ma agava'a e mafai ona latou fa'aogaina ona o le tulaga o le tagata o lo'o latou fai ma sui. Mo se fa'ata'ita'iga, e mafai e se ta'ita'i sipai ona avanoa e mata'ituina ma e mafai fo'i e se ta'ita'i'au ona fa'atonu 'au. E fa'amalosia sui usufono e fa'aaoga nei malosiaga i le komiti atoa. 

Potu i luma 

I totonu o se komiti o le Fono Tele, e faʻaalu e sui usufono le komiti e galulue faʻatasi, faʻatalanoa, ma galulue faʻatasi e tusi se pepa o iugafono ina ia foia ai se mataupu. E masani ona umi se taimi. Peita'i, o lo'o iai fa'atonuga a komiti fa'alavelave. A fa'atonuga ose pepa fa'ai'uga pu'upu'u fa'atasi ai ma fofo pupuu na tusia e vaega o sui usufono e tali atu ai i se fa'afitauli. O le faatulagaga e tutusa ma le pepa pa'epa'e (silasila i le Fa'afefea ona Tusia se Pepa Pa'epa'e) ma o lona fausaga e na'o vaifofo. O fa'atonuga e le'o iai ni fa'amatalaga fa'amuamua ona o lo latou manatu e pu'upu'u ma fa'atatau. O le vaega a le komiti o lo'o i ai fa'atonuga fa'atonu, fa'atonuga e le'i fa'atonuina, ma fa'atonuga ua ta'ua o le potu i luma. 

Potu tua 

E iai fo'i i komiti fa'alavelave le potu i tua, lea o le pito i tua-le-vaaiga elemene o se faʻataʻitaʻiga Faʻafitauli. O lo'o iai le potu pito i tua e talia ai fa'amatalaga fa'alavelave mai sui usufono (faamatalaga patino e lafo i nofoa pito i tua e fai ai ni gaioiga faalilolilo mo le lisi o mataupu patino a le sui usufono). O nisi o mafua'aga masani e lafo ai e le sui usufono se fa'amatalaga fa'alavelave e fa'alautele ai lo latou lava malosi, fa'aleagaina se sui fa'afeagai, po'o le a'oa'o atili e uiga i se mea na tupu e iai ni fa'amatalaga natia. O fa'amatalaga fa'alavelave e tatau ona fa'ama'oti ma e tatau ona fa'ailoa mai ai fa'amoemoega ma fuafuaga a le sui usufono. E tatau foi ona aofia ai se TLDR. E masani ona faʻasaina le tusia o faʻamatalaga faʻalavelave i luma o le komiti. 

O se sui usufono Fa'alavelave fa'alavelave o la latou fa'amatalaga umi, tala fa'asolosolo, ma fuafuaga fa'ata'atia e fa'atupuina e le sui usufono e ala i fa'amatalaga fa'alavelave. E aofia ai taga i tua, amio i luma potu, ma gaioiga ma isi sui. E mafai ona fa'alautele le komiti atoa-mai le fa'amatalaga fa'alavelave muamua i le fa'atonuga mulimuli. 

E foa'i pea e le aufaigaluega i tua Fa'afouga fa'afitauli e fa'atatau i a latou lava lisi o mataupu, fa'amatalaga fa'alavelave a le sui usufono, po'o ni fa'alavelave fa'afuase'i e ono tutupu. Mo se fa'ata'ita'iga, o se fa'afouga Fa'afitauli atonu o se tala fa'asalalau e uiga i se gaioiga na faia e se sui usufono i le potu pito i tua. O le isi faʻataʻitaʻiga o se faʻafouga Faʻafitauli atonu o se fasioti tagata, lea e masani ona maua mai se sui usufono e taumafai e aveese lo latou tetee i le potu pito i tua. Pe a fasiotia se sui usufono, latou te maua se tofiga fou ma faaauau ai i le komiti. 

Eseese 

Komiti fa'apitoa o tino faʻatusa e ese mai le Fono Tele masani poʻo le Komiti Faʻalavelave i auala eseese. Atonu e aofia ai komiti faasolopito (faatulaga i se vaitaimi patino), faalapotopotoga faaitulagi (e pei o le Iuni a Aferika po o le Iuni a Europa), po o komiti i le lumanai (faavae i tusi fatu, ata tifaga, po o manatu). O nei komiti fa'apitoa e masani ona i ai tulafono eseese o le fa'agasologa, tama'i fa'asoa fa'asoa, ma mataupu fa'apitoa. O eseesega faʻapitoa mo se komiti e mafai ona maua i le taʻiala a le komiti i luga o le upega tafaʻilagi a le konafesi. 

Fa'atonuga tumaoti o fa'atonuga ia e galulue fa'atasi ai se vaega to'aitiiti o sui usufono. O nei fa'atonuga e masani ona aofia ai taga e mana'o sui usufono e fai mo a latou lava lisi o mataupu. O nisi fa'aoga masani mo fa'atonuga tuma'oti o le va'ava'ai, fa'agaioiga a le militeri, fa'asalalauga, ma gaioiga a le malo i totonu. O fa'atonuga tumaoti e masani ona fa'aaogaina e fai ma fa'amatalaga fa'alavelave e mafai ona galulue ai le to'atele o sui usufono, fa'atagaina feso'ota'iga ma le galulue fa'atasi e fesoasoani i sui ta'ito'atasi e fa'atulaga a latou lava tala. 

Fa'aaloalo ma Amio 

E taua le faʻaaloalo i isi sui usufono, le faʻailoga, ma le konafesi aoao. O le tele o taumafaiga e faia i le fausiaina ma le faʻatinoina o fonotaga uma a le UN Model UN, o lea e tatau ai i sui usufono ona tuʻuina atu a latou taumafaiga sili i la latou galuega ma saofagā i le komiti i le tele latou te mafaia. 

Glossary 

Komiti Ad-Hoc: O se ituaiga o Komiti Fa'alavelave lea e le iloa e sui usufono a latou autu seia oo i le aso o le fonotaga.

Fasiotia: O le aveesea o le isi sui usufono mai le komiti, ua maua ai se avanoa fou mo le sui usufono ua aveese.

Potu tua: Le elemene i tua-o-vaaiga o se faʻataʻitaʻiga Faʻafitauli.

Fa'alavelave: O se ituaiga e sili atu ona alualu i luma, faʻanatinati o le Komiti Faʻataʻitaʻi UN lea e faʻataʻitaʻiina le faʻavavevave-tali faʻaiʻuga faiga a se tino faapitoa.

Fa'alavelave Fa'alavelave: Fa'amatalaga umi a se sui usufono, tala fa'asolosolo, ma fuafuaga fa'ata'atia e fa'atupuina e le sui usufono e ala i fa'amatalaga fa'alavelave.

Fa'amatalaga Fa'alavelave: O fa'amatalaga patino e lafo i nofoa pito i tua e talosagaina ai ni gaioiga fa'alilolilo i le tulituliloaina o le fuafuaga a le sui usufono.

Fa'amatalaga Fa'afitauli: Fa'afuase'i, fa'alavelave fa'alavelave e ono tutupu i so'o se taimi ma a'afia ai le to'atele o sui usufono.

Faatonuga: O se pepa fa'ai'uga pu'upu'u fa'atasi ai ma vaifofo pupuu na tusia e vaega o sui usufono e tali atu ai i se fa'afouga Fa'afitauli.

Potu i luma: O le vaega o le komiti o lo'o iai fa'atonuga fa'atonu, fa'atonuga e le'i fa'atonuina, ma fa'atonuga.

Komiti Soofaatasi Faalavelave: E lua komiti fa'alavelave e iai itu fa'afeagai i le mataupu lava e tasi.

Portfolio o Malosiaga: O se aofa'iga o malosiaga ma agava'a e mafai ona fa'aogaina e se sui usufono e fa'atatau i le tulaga o le tagata o lo'o fai ma sui.

● Faatonuga Tumaoti: Fa'atonuga o lo'o galulue fa'atasi se vaega to'aitiiti o sui usufono e fesoasoani i sui ta'ito'atasi e fai a latou lava tala. 

Fa'alavelave Nofofua: O le komiti masani Faʻafitauli.

Komiti Faapitoa: Fa'atusa tino e ese mai le Fono Tele masani po'o Komiti Fa'alavelave i ni auala eseese.

Faataitaiga Pepa Black 

JCC: Taua a Nigeria-Biafra: Biafra 

Louis Mbanefo 

Pepa Uuliuli 

Iakopo Samita 

Aoga Maualuga a Amerika 

I le faaopoopo atu i laʻu matafaioi taua i le faʻalauteleina o le sailiga a Biafra mo le tulaga o le setete, ou te faʻamoemoe e alu aʻe i le au peresitene o lo tatou malo, o se vaʻaiga na faʻamalosia e aʻu feutagaiga ma le Iunaite Setete o Amerika. A'o ou finau ma le mausali mo le pulega a Biafra, ou te iloa le taua tele mo le lagolago mai fafo e faʻamalosia ai lo tatou ala i le tulaga o le setete, faʻamalosia aʻu e fetaui lelei ma Amerika i le itulagi. I lenei fa'amoemoega fa'ata'atia, ou te va'ava'ai e fa'atuina se fa'alapotopotoga malosi e va'ava'aia le suau'u a Biafra, fa'atosina mai le 'oa fa'aputu mai la'u galuega fa'aloia tau tupe. E ala i le faʻaogaina o laʻu pule i faamasinoga a Biafra, ou te faʻamoemoe e faʻamalosia le puleaina o aia tatau, faʻamautinoa o soʻo se faʻatagaina e tuʻuina atu i isi faʻalapotopotoga e faʻatatauina e le tusa ai ma le faʻavae e ala i auala faʻamasino. I le faʻaaogaina o laʻu faʻauluuluga i totonu o le lala tulafono a Biafra, ou te faʻamoemoe e faʻaputuina le lagolago tele mo laʻu pisinisi faʻapisinisi, ma faʻamalosia pisinisi viliina a Amerika e faʻagaioi i lalo, ma faʻamautinoa ai le manuia mo aʻu ma Biafra. Mulimuli ane, ou te fuafua e faʻaogaina punaoa o loʻo ia te aʻu e faʻatautaia ai i totonu o le malo o faiga faʻapolokiki a Amerika, faʻaleleia le lagolago e le gata mo Biafra ae faʻapea foi mo aʻu taumafaiga faʻapisinisi. E le gata i lea, ou te faʻamoemoe e faʻaaoga aʻu aseta faʻapitoa e maua ai kamupani faʻasalalau lauiloa a Amerika, ma faʻapenaina ai le malamalama lautele ma faʻasalalau faʻasalalau le manatu o le Soviet faʻalavelave i Nigeria, ma maua ai le lagolago maualuga a Amerika mo la tatou galuega. I luga o le faʻamalosia o le lagolago a Amerika, ou te vaʻavaʻai i le faʻaogaina o loʻu faʻaputuina o aʻu oa ma faatosinaga e faʻatautaia ai le aveesea o le peresitene o le Biafran, Odumegwu Ojukwu, ona sosoo ai lea. 

fa'atūina a'u e avea ma sui tauva fa'a-peresitene e ala i le fa'amanino fa'amanino o lagona lautele ma faiga fa'apolokiki. 

Faataitaiga Faatonuga 

Komiti: Ad-Hoc: Kapeneta o Iukureini 

Tulaga: Minisita o Malosiaga 

Fa'auau le Minisita o Mataupu Tau le Va i Fafo a Saina i feutagaiga agai i le teufaafaigaluegaina o malosiaga ma vaega tetele o Ukraine, 

Fa'atalanoa se fesoasoani a Saina mo le toe fausia o atinaʻe lautele ma malosiaga faʻapipiʻi, 

Valaau mo Fesoasoani agaalofa a Saina i le faʻamoemoe o le faʻalauteleina o sootaga i le va o malo, ma o se faʻaaliga o le agalelei agaʻi i le tuʻufaʻatasia mulimuli ane o kamupani Saina i le tamaoaiga o Iukureini, 

Fa'atonuga Kamupani malosi ma atinaʻe a Saina agai i le auai malosi i le toe faʻafouina o le malosi ma atinaʻe a Iukureini, ma i tupe teufaafaigaluega i galuega tetele, 

Fa'atalanoa konekarate malosi fa'afouina ma le tele o kamupani malosi a Saina, o lo'o galulue agai i le toe fa'afouina o le vaega malosi o Iukureini, 

■ Saina Yangtze Power Corporation, 

■ Xinjiang Goldwind Science Technology Co. Ltd., 

■ JinkoSolar Holdings Co. Ltd., 

Fa'auau Vaega suau'u Saina agai atu i le tuʻuina atu o le kesi a le atunuʻu ma le suauʻu faʻatau atu i fafo, aʻo teu faʻafaigaluega i Iukureini lava kesi masani ma suauu faʻaagaaga, 

Auina atu o se sui faʻavaomalo i le malo o le Malo o Saina ma le faʻamoemoe o le tatalaina o fesoʻotaʻiga Saina-Iukureini e faʻaosofia ai tupe teufaafaigaluega ma fesoasoani, 

Fomu se komisi o faifeau e faʻatalanoaina sootaga a Saina-Ukrainian, aʻo mataʻituina le tupe faʻafaigaluega a Saina ma fesoasoani na tuʻuina atu i Ukraine e Saina,

Mataitu le fesoasoani na tuʻuina atu i Iukureini, faʻamautinoa o tupe teufaafaigaluega poʻo le auai o le setete poʻo vaega tumaoti e le oona, pe afaina ai le manuia o le atunuu o Ukraine, 

Sini e faʻafeiloaʻi atugaluga poʻo manaʻoga a Saina i totonu o le itulagi, ma ia tausia le fiafia o le atunuu i totonu o le va o Saina ma Iukureini,

Faufautua mo le fausiaina o se laina tuusao o fesootaiga i le va o taitai taitasi e: 

Fa'atu se sootaga tumau, 

Tausia o malo ta'itasi e logoina mea tutupu i le taimi nei, 

Fa'aaogaina sa'o Ukaraina atamai i Rusia ma le Iunaite Setete e:

Fa'atau se tulaga o feutagaiga ma Saina, 

Faamalosia lo tatou tulaga ma Saina. 

Fa'ata'ita'iga Fa'amatalaga Fa'alavelave #1 

Komiti: Komiti Fa'alavelave Fa'atasi: Taua a Nigeria-Biafra: Biafra 

Tulaga: Louis Mbanefo 

I lo'u toalua lalelei, 

I le taimi nei, o la’u fa’amuamua o le pulea lea o le malosi o le Ofisa o Fa’amasinoga. I lenei tulaga, o le a ou faʻaaogaina loʻu tamaoaiga fou e faʻatau ai le tele o faʻamasino o loʻo i le pule. Ou te iloa e le tatau ona ou popole i le le lava o se tupe ona o le $ 200,000 USD e taua tele, aemaise lava i le 1960. Afai e filifili se faamasino e teena, o le a ou faʻaogaina laʻu pule i luga o le Faamasino Sili e faʻamalosia ai i latou e tuʻuina atu, aʻo faʻaogaina foi fesoʻotaʻiga na maua mai i le taimi o loʻu galue i le Palemene a le Eastern Region. O le a mafai ai ona ou maua se lagolago i totonu o le lala o le tulafono. Ina ia faʻateleina loʻu malosi i le lala faʻamasino, o le a ou faʻaogaina oʻu leoleo e faʻafefe faaletino faamasino. Faatasi ai ma lenei mea, o le a ou pulea atoatoa le lala o faamasinoga. Afai e mafai ona e faia nei galuega, ou te faafetai e faavavau ia te oe, loʻu alofa. E na’o ni nai fa’amasino e tatau ona fa’aalatua ona e na’o ali’i fa’amasino maualuluga i totonu o le Fa’amasinoga Maualuga, ona e mafai ona latou faia so’o se mataupu mai le fa’amasinoga maualalo ma e i ai le malosi e fa’amalosia ai le fa’amasinoga. 

TLDR: Fa'aaoga le tamaoaiga fou e fa'atau ai fa'amasino ma fa'aoga feso'ota'iga e maua ai le lagolago i totonu o le lala o le tulafono. Fa'aaoga leoleo e fa'afefe fa'aletino ai fa'amasino, fa'ateleina lo'u malosi i le lala fa'amasino. 

Faafetai tele, pele. Ou te faamoemoe ia e maua se aso manuia. 

ma le alofa, 

Louis Mbanefo 

Fa'ata'ita'iga Fa'amatalaga Fa'alavelave #2 

Komiti: O Suli 

Tulaga: Victor Tremaine 

Tina pele, Tina Fa'aleaga 

Ou te tauivi tele i le fetuunaiga i le Auradon prep, ae ou te matua tuuto atu i le faamautinoaina o tagata leaga uma e mafai ona ausia se olaga fou mo i latou lava, e ui lava ia oe ma isi solitulafono a tagata leaga. O le mea lea, ou te matua faʻafetai lava mo nai togafiti faʻataulāitu na tuʻuina mai ia te aʻu mai lou umiaina o le faʻailoga a le Fafine Godmother i Cinderella III, o se Twist in Time, lea na faʻaogaina ai oe i togafiti. Ina ia mafai ona fesoasoani i le faʻatonutonuina o manatu lautele o VK i se tulaga lelei, ou te manaʻomia le faʻatupeina ma le faʻamalosia. Ina ia maua lenei mea, faʻamolemole aapa atu i faʻalapotopotoga talafou tetele e tolu ma faʻaaliga tautala, ofo 

faʻatalanoaga faʻapitoa e uiga i le mea moni na tupu i luga o le motu o le Lost, faʻatasi ai ma le tulaga o loʻo iai nei tagata leaga iina. Mafaufau i le vavaeeseina o itu taʻitasi mai le isi, o lenei faʻamatalaga e foliga mai e taua tele i tala fou ma fiafia i na toa o loʻo fefefe mo o latou taunuuga e uiga i tagata leaga na latou faʻafefe. Fa'amolemole fa'atalanoa ma i latou, tu'uina atu fa'atalanoaga fa'apitoa e fa'afesuia'i mo le 45% o tupe mama, fa'atasi ai ma le fa'atonu fa'atonu o mea o lo'o fa'asalalauina i tala fou. Faamolemole taʻu atu ia i latou afai latou te malilie, e mafai foi ona ou ofoina atu fesoʻotaʻiga tuusaʻo ma tagata leaga, ofoina atu isi vaaiga i a latou tala, e leʻi vaʻaia muamua. Faatasi ai ma lenei mea, ou te faʻamoemoe e mafai ona faʻaleleia loʻu tulaga i le faitau aofaʻi o Auradon. 

ma le alofa, 

Victor 

Fa'ata'ita'iga Fa'amatalaga Fa'alavelave #3 

Komiti: O Suli 

Tulaga: Victor Tremaine 

Tina pele, 

Ou te malamalama i lou popole i le auala e tatau ona faʻaogaina ai le leaga i totonu o lenei fuafuaga, ae ou te aioi atu ia te oe e faʻatali lou taimi ina ia faʻamautinoa e itiiti le faʻalavelave a le HK i la matou fuafuaga. Faatasi ai ma tupe na maua mai aʻu faʻatalanoaga, faʻamolemole faʻafaigaluega se 'au o leoleo faʻamaoni ia te aʻu ma le VK, mai fafo atu o Auradon (e puipuia ai soʻo se isi lava sootaga ma Auradon) ina ia mautinoa ai loʻu saogalemu ma faʻaauau pea le aafiaga i totonu o Auradon. E le gata i lea, fa'amolemole pulea tala fou na fa'asalalau ai a'u fa'atalanoaga, fa'aaoga le pule fa'atonu e mana'omia e fai ma vaega o aiaiga, fa'amautinoa le fa'amamafa i tulaga fa'aleleia o VK, o latou sao i Auradon, ma a'afiaga leaga o HK i le olaga o VK, e ui i le tulaga toe fa'aleleia o VK. Faatasi ai ma lenei mea, ou te faʻamoemoe e siitia le faatosinaga a VK i totonu o Auradon ma faʻamautinoa lo latou auai pea i totonu o Auradon prep. Tina, o le a vave ona tatou faia le leaga. O le a iu lava ina tatou faia le HK ma toa tigaina mo le iʻuga ua latou faʻasalaina i tatou. Ou te manaʻomia naʻo lau lagolago, ona tatala ai lea o le lalolagi mo oe. 

ma le alofa, 

Victor Tremaine 

Fa'ata'ita'iga Fa'amatalaga Fa'alavelave #4 

Komiti: O Suli 

Tulaga: Victor Tremaine 

Tina, 

Ua oo mai le taimi. O le a iu ina tatou faataunuuina o tatou faamoemoega leaga. E ui ina le atoatoa le togafiti faataulaitu i totonu o le Isle of the Lost, o le alchemy ma le potion making e le fesootai tuusao i togafiti faataulaitu, ae nai lo lena. 

malosiaga autu o le lalolagi ma le malosi o mea e aofia ai, e tatau ona avanoa mo tagata leaga i luga o le motu o le Lost. Fa'amolemole fa'aaoga au feso'ota'iga ma le Evil Queen i totonu o le Isle of the Lost e talosagaina ai na te faia ni vaila'au alofa se tolu, lea o le a sili ona malosi ona o lona poto masani i le alchemy ma le potion i totonu o lana lava tala. Fa'amolemole fa'aoga le a'oga tu'ufa'atasi fou i le tuaoi o Auradon ma le Isle of the Lost o lo'o fa'amatala atu i le RISE e fa'ataunu'u ai lenei fa'anana. Ou te fuafua e fai le Fairy Godmother, faatasi ai ma isi taʻitaʻi o Auradon e faʻaona i le alofa oona ina ia latou taia i loʻu lalelei, ma i lalo o laʻu faatosinaga. O le a vave ona tupu lea tina, o lea ou te faamoemoe ua faamalieina oe i le taunuuga mulimuli ane. O le a ou tuʻuina atu nisi faʻamatalaga i laʻu fuafuaga i le taimi lava ou te maua ai lau tali. 

Ma le alofa ma le leaga, 

Victor 

Fa'ata'ita'iga Fa'amatalaga Fa'alavelave #5 

Komiti: O Suli 

Tulaga: Victor Tremaine 

Tina, 

Ua oo mai le taimi. Faatasi ai ma le pasia o la tatou RISE, ua maeʻa la tatou motu faʻatasi VK-HK. I le avea ai o se vaega o le tatalaina tele o la tatou inisitituti aʻoaʻoga, o le a ou faʻafefe uma oe ma le Evil Queen e faʻafoliga o ni tagata faigaluega, faʻamautinoa le manuia faʻatauvalea o lo tatou auai. O lenei tatalaga tele o le a faia ai se taumafataga tele ma le polo, lea o le a valaʻaulia ai taʻitaʻi totoa ma o le a faia ai lauga e faʻalauiloa ai le galulue faʻatasi. O le a auai le Faife’au Tina ma isi ta’ita’i o toa. O le a ou faatonuina le au kuka o le motu (o'u tino leoleo mai le Crisis Note #2 o loʻo faʻapipiʻiina) e tuʻu le suka i totonu o meaʻai na tuʻuina atu i taʻitaʻi e toatolu o toa, ma mafua ai ona taia i latou i loʻu lalelei e le mafuatia. O le isi la'asaga lea e fa'amautu ai lo tatou fa'aauau pea. 

Ou te faʻamoemoe i lenei mea, ua tasi le laʻa latalata atu i le ausiaina o a tatou sini leaga. 

Ma le alofa ma le leaga, 

Victor 

Fa'ata'ita'iga Fa'amatalaga Fa'alavelave #6 

Komiti: O Suli 

Tulaga: Victor Tremaine 

Tina, 

Ua toeitiiti atoa le matou fuafuaga. O la tatou gaioiga mulimuli o le faʻaaogaina lea o la tatou faatosinaga e ala i le taʻitaʻiga totoa e aveese ai le pa e vavae ese ai motu e lua ina ia mautinoa le tuʻufaʻatasia atoatoa o sosaiete e lua. Ina ia ausia lenei mea, faʻamolemole lafo se tusi i le Fairy Godmother ma le taʻitaʻiga o le toa, e ofoina atu loʻu alofa, ma se mafutaga atoatoa ma taʻitaʻi uma (romantic) e sui ai le aveesea o le pa. Fa'amolemole fa'afoliga o'u fa'anaunauga moni e pei o le na'o le mana'o e tu'ufa'atasia a'u pele (lo'u tina, tagata leaga, ma le ta'ita'i, e aofia ai le Fai Fai Faifeau). E tatau ona lava lea e ausia ai laʻu sini o le aveese o le pa. Fa'amolemole fa'aauau pea ona fa'atonu a'u leoleo e fa'atumauina lo'u saogalemu ma fesoasoani i a'u gaioiga. Ou te fa'amoemoe e toe feiloa'i vave. 

Ma le alofa tele ma le leaga, 

Victor 

Faailoga 

Folasaga 

O le taimi lava na auai ai se sui usufono i nai fonotaga a le UN Model, o le mauaina o faailoga o le isi laasaga lea i luga o le auala e avea ai ma sui sili. Ae ui i lea, o nei faʻailoga manaʻomia e le faigofie ona maua, aemaise lava i fonotaga faʻavaomalo ma le faitau selau o sui i komiti taʻitasi! O le mea e lelei ai, i le lava o taumafaiga, o metotia faʻataʻitaʻi-ma-moni o loʻo faʻamatalaina i lalo e faʻamalosia ai soʻo se sui usufono avanoa e maua ai se taui. 

Taimi uma 

Suesue ma saunia i le tele e mafai ai e tau atu i le konafesi; e le afaina lava faamatalaga i tua. 

Tuu le taumafaiga i galuega uma; e mafai e le fa'ailoga ona ta'u atu le tele o taumafaiga a se sui usufono i le fonotaga ma fa'aaloalo ia i latou e galulue malosi. 

Ia fa'aaloalo; e fa'afetaia e le fa'ailoga sui usufono fa'aaloalo. 

Ia tumau; e mafai ona faigofie ona vaivai i le taimi o le komiti, o lea ia mautinoa e tumau ma tauivi i soʻo se vaivai. 

Ia auiliili ma manino

Va'ai mata, tu lelei, ma le leo mautinoa i taimi uma. 

● E tatau i se sui usufono tautala fa'apolofesa, ae fa'alogo lava latou.

● E tatau i se sui usufono aua lava ne'i ta'ua i latou o le "A'u" po o le "matou", ae o le "tuufua a ____"

Fa'atusa sa'o faiga fa'avae a se tulaga; Fa'ata'ita'iga UN e le'o le nofoaga e fa'aalia ai manatu patino. 

Fa'atonu Fa'atonu 

Tauloto le lauga amata mo se uunaiga malosi; ia mautinoa ia aofia ai se tatala malosi, le igoa o le tulaga, se faʻamatalaga manino o le faiga faʻavae a le tulaga, ma le tautala lelei. 

● E tatau i se sui usufono fa'atatau i mataupu laiti a'o latou lauga

Tusi ni faamatalaga i taimi o lauga; o le i ai o le malamalama i tua i isi vaaiga patino i le amataga o le konafesi e taua tele i le manuia o se sui usufono. 

● E tatau i se sui usufono si'i a latou fa'ailoga i taimi uma (se'i vagana ua uma ona latou saunoa i le fono fa'afoe). 

● E tatau i se sui usufono lafo ni fa'amatalaga i isi sui usufono e ta'u atu ia i latou e o mai e su'e i latou i taimi o fono e le'i fa'atonuina; e fesoasoani lea i le sui o le aapa atu e iloa ai o se taitai. 

Aukuso e le fa'atonuina 

Faaalia le felagolagomai; o lo'o su'esu'e malosi e le fale ta'ita'i ma tagata galulue fa'atasi.

Fa'aigoaina isi sui usufono i o latou igoa muamua i le taimi o le fono e le'i fa'atonuina; o le mea lea e foliga mai ai le failauga e sili atu ona faʻaalia ma faʻafeiloaʻi. 

Tufa atu galuega; o le mea lea e iloa ai se sui usufono o se ta'ita'i. 

Fesoasoani i le pepa o iugafono (e masani lava ona sili atu le saofagā i le tino autu nai lo le faʻasologa o fuaiupu aua o le tino autu o loʻo i ai le tele o mea).

● Tusi ni fofo fou e ala i mafaufau i fafo atu o le pusa (ae tumau i le mea moni).

● Tusi ni fofo fou e ala i a'oa'oina mai manuia ma toilalo a Malo Aufaatasi i le olaga moni e faatatau i le mataupu a le komiti. 

● E tatau i se sui usufono ona faamautinoa e iai fofo latou te tuuina atu e foia ai le faafitauli ma e le soona fai pe le talafeagai

● E tusa ai ma le pepa o iugafono, ia naunau e fetuunai fa'atasi ai ma tagata galulue fa'atasi po'o isi poloka; e fa'aalia ai le fetuutuuna'i. 

Uunaia e maua se Q&A sauniga poʻo se nofoaga faʻaalia mo le tu'uina atu o pepa fa'ai'uga (sili i le Q&A) ma sauni e fai lena matafaioi. 

Fa'alavelave fa'apitoa 

Fa'apaleni le potu pito i luma ma le potu pito i tua (aua le taulai tele i le tasi po o le isi).

Ia sauni e tautala fa'alua i le fono fa'afoe tutusa (ae le tatau ona toe faia e sui usufono le mea ua uma ona fai). 

Fausia se faʻatonuga ma sau ma manatu autu mo lea mea, ona pasi atu lea ia tuu atu i isi e tusia faamatalaga. E fa'aalia ai le galulue fa'atasi ma le ta'ita'iga. 

Tusi ni faatonuga se tele e fa'atalanoaina fa'afouga fa'afitauli. 

● Taumafai e avea ma failauga muamua mo faatonuga. 

Malamalama ma faʻapitoa e fa'atatau i fa'amatalaga fa'alavelave. 

● E tatau i se sui usufono ia fatufatua'i ma tele vaega fa'atasi ai ma a latou fa'alavelave fa'alavelave.

● Pe afai e lē o faamaonia faamatalaga a le sui usufono, e tatau taumafai i itu eseese.

● E tatau i se sui usufono faaaoga i taimi uma o latou mana patino (o loʻo faʻamatala atu i le taʻiala i tua).

● O se sui usufono e le tatau ona popole pe a fasiotia i latou; o lona uiga na iloa e se tasi a latou faatosinaga ma o loʻo taulaʻi atu ia i latou (o le a tuʻuina atu i le tagata manua se tulaga fou).